?Om 'n tweede PhD te voltooi, is reeds 'n groot prestasie, maar prof Minka Woermann, medeprofessor in die Universiteit Stellenbosch (US) se Departement Filosofie, het die uitdaging 'n stap verder geneem deur 'n doktorsgraad in die Visuele Kunste te verwerf, 'n vakgebied waarin sy geen voorgraadse of nagraadse ondervinding gehad het nie.
Die aanloop tot haar tweede proefskrif is ook merkwaardig aangesien dit in die ervaring van 肆客足球 in Desember 2020 gewortel is – 'n traumatiese tyd toe sy haar tot skets gewend het as 'n manier om isolasie meer draaglik te maak.
Woermann het op die kruin van die pandemie met meer as net die onsekerheid van 'n wêreldwye krisis gesukkel. As destydse hoof van die US se Departement Filosofie is sy in administratiewe werk begrawe, met min tyd vir introspeksie. Maar toe sy siek word, het alles verander.
"Ek onthou hoe ek na 'n Excel-blad gestaar het en geleidelik al hoe sieker gevoel het," onthou sy. "En ek het gedink as hierdie ding verkeerd loop, gaan ek nie voor 'n Excel-blad sterf nie." Sy het daar en dan haar rekenaar afgeskakel en in die stille afsondering van isolasie haar tot potlood en papier gewend. Wat begin het as 'n manier om die tyd deur te bring, het 'n portaal geword na iets wat sy eens agtergelaat het.
Woermann se verhouding met kuns is dekades tevore verbreek. Sy het in die laat 1990's vir 'n graad in Beeldende Kunste aan die US ingeskryf, net om dit na 'n paar weke te laat vaar. "Ek het gedink ek moet meer in die wêreld en minder in my eie kop leef," sê sy. Filosofie het toe haar wêreld geword, wat tot 'n PhD en 'n akademiese loopbaan gelei het met spesialisasie in poststrukturalisme, kompleksiteitsteorie en sake-etiek. Kuns, het sy aanvaar, was 'n pad wat permanent gesluit was. Maar gedurende die gedwonge stilte van Covid het skets onverwagte vertroosting gebied. "Ek het iets herontdek wat ek gedink het vir my verlore was: die plesier om te teken."
Hierdie herontdekking het die saadjies vir haar onkonvensionele akademiese reis gesaai. Haar PhD (wat twee jaar later begin het) was nie 'n geringe onderneming nie: Woermann het die vakgebied op doktorale vlak betree, sonder enige formele opleiding buiten kunsgeskiedenis op ho?rskoolvlak. "Dit is regtig moeilik om jou weg na 'n nuwe vakgebied te vind sonder enige leiding," erken sy. "Ek is baie dankbaar teenoor die Universiteit wat so 'n ervaring gefasiliteer het, en teenoor my kollegas in die Kunstedepartement wat my aangeneem het. 'n Volwasse student kom met deugde, maar ook gewoontes en ondeugde – waarvan een hardkoppigheid is!" lag sy.
Sy het gelukkig twee bekwame mentors gehad: prof Stella Viljoen en kunstenaar Ledelle Moe, wat haar deur die teoretiese en praktiese uitdagings van haar navorsing gelei het. "Dit was wonderlik om saam met hulle te werk," sê sy, hoewel sy erken dit soms intimiderend was. "Aan die een kant was ons kollegas; aan die ander kant was ek hulle student."
Haar navorsing het rondom 'n persoonlike en filosofiese vraag vorm aangeneem: Wat is kreatiewe vloei? Daardie ontwykende toestand waar tyd blykbaar oplos, waar die kunstenaar een word met hulle werk, het haar gefassineer. "Ek probeer daardie ervaring teoretiseer deur skets spesifiek as die voorwerp van ontleding te gebruik," verduidelik sy. Om 'n praktykgebaseerde dimensie aan haar studie te gee, het sy 'n onderhoud met die gevierde Suid-Afrikaanse kunstenaar Diane Victor gevoer, wie se tekenproses sentraal in haar navorsing geword het.
As filosoof was sy op 'n natuurlike wyse aangetrokke tot fenomenologie – die studie van geleefde ervaring. "Die vloei-ervaring wyk af van ons algemene toestand van wees in die wêreld. Dit is 'n ander soort menslike ervaring, iets baie skaars, maar diep betekenisvol wanneer ons dit wel te?kom," merk sy op. Haar proefskrif het nie net kreatiwiteit ondersoek nie, maar ook die manier waarop artistieke betrokkenheid individue op 'n nie-instrumentele manier met die wêreld verbind. "Ek voer aan dat kreatiewe vloei 'n kanaal kan wees vir verbeterde kreatiwiteit, maar ook 'n manier om in die wêreld te wees – iets wat ons gevoel van self uitbrei."
Terwyl sy navorsing gedoen het, het sy ook met haar eie sketse ge?ksperimenteer en klein werke vervaardig wat sy in haar proefskrif ingesluit het, maar nie vir assessering nie. "Ek het daardie deel baie geniet," sê sy. "Maar die ironie is dat ek steeds ge?ntimideer word deur sketswerk." Haar akademiese opleiding, gewortel in analitiese duidelikheid, het dikwels met die oop aard van artistieke praktyk gebots. "As filosoof is ek opgelei om dinge te voltooi – om dubbelsinnigheid op te los. Dieselfde neiging was duidelik in my kuns, maar ek het geleer dat kuns daaroor gaan om ruimte vir die onbekende toe te laat."
Dit was moeilik om by die norme van kontemporêre kuns aan te pas. "My toesighouers was ergerlik. Ek het vasgeval in modernisme omdat jy dit konseptueel kan verstaan. Jy kan my filosofie-opleiding sien in die manier waarop ek kuns benader het – baie konseptueel, baie analities." Die keerpunt het gekom toe sy Moe se ateljee besoek het en haar beeldhouwerk, “Return", gesien het. "Om nie net 'n getuie van Ledelle se werk te wees nie, maar ook van haar ateljee en proses, het 'n onuitwisbare indruk op my gemaak. Ek het toe meer soos 'n kunstenaar en minder soos 'n filosoof begin dink."
Vir die pad vorentoe oorweeg sy nuwe maniere om die twee vakgebiede in haar onderrig en navorsing te laat saamsmelt. En wat skets aan betref? "Ek wil meer oefen. Ek het my kunsklasse gestaak toe ek met die PhD begin het, en ek wil graag teruggaan – betrokke raak by die praktiese kant eerder as net die teoretiese."
Met twee PhD's en 'n loopbaan wat nou oor filosofie en kuns strek, het sy 'n akademiese pad uitgekerf wat net so onkonvensioneel as inspirerend is. "Dit was wonderlik om die geleentheid te kry om iets bloot uit die liefde daarvoor te doen," sê sy. "In hierdie stadium in my lewe was dit nogal iets groots."
PHOTO: Stefan Els
?
