?Afrika-teenkorrupsiedag word jaarliks op 11 Julie gevier. In ? meningsartikel vir die Daily Maverick skryf proff Chris Jones (Eenheid vir Morele Leierskap) en Pregala Pillay (Skool vir Publieke Leierskap / Teenkorrupsiesentrum vir Onderrig en Navorsing by die Universiteit Stellenbosch – ACCERUS) dat hierdie dag ons die geleentheid bied om fluitjieblasers te vier wat hul lewens in gevaar stel om die samelewing van korrupsie te bevry.
- Lees die vertaalde weergawe van die artikel hier onder of klik hier vir die artikel soos geplaas.
?Chris Jones & Pregala Pillay*
Afrika-teenkorrupsiedag, wat jaarliks op 11 Julie gevier word, bied aan ons die geleentheid om te besin oor hoe korrupsie pogings belemmer om miljoene Afrikane uit armoede op te hef en voedsel, opvoeding, werksgeleenthede en basiese dienste aan talle regoor die vasteland te verskaf. Op hierdie dag vier ons ook die teenkorrupsievegters wat dikwels hul lewens in gevaar stel om die samelewing van hierdie plaag te bevry.
Een groep wat spesiale vermelding verdien, is fluitjieblasers. Dit is dus gepas dat vanjaar se tema, "Doeltreffende fluitjieblasersbeskermingsmeganisme: 'n uiters belangrike instrument in die stryd teen korrupsie", die rol van fluitjieblasers erken.
In hierdie artikel fokus ons op die belangrikheid van fluitjieblasery, die gebrek aan behoorlike beskerming van fluitjieblasers en daarmee saam die behoefte aan 'n "nuwe hoofstuk 9-instelling met voorkomende, ondersoekende, vervolgings- en opvoedkundige magte om korrupsie behoorlik te bekamp waar en wanneer dit ook al voorkom".
Verantwoordbare en etiese samelewing
Hedendaagse samelewings, soos ons almal baie goed weet, word dikwels deur korrupsie in die openbare sektor en swak bestuur gekonfronteer wat doeltreffende fluitjieblaasmeganismes noodsaak. Dit is teen hierdie agtergrond dat die verskynsel van fluitjieblaas nie net in Afrika nie, maar wêreldwyd groter momentum in teenkorrupsiekringe kry.
Nader aan die huis het die uitdagings van staatskaping en 肆客足球-korrupsie 'n groter erkenning van die rolle van fluitjieblasers as agente om korrupsie, wanadministrasie en swak bestuur in die openbare en private sektor te verminder, teweeg gebring.
Fluitjieblasers sluit in 'n neutedop individue in wat oortredings, korrupsie en etiese oortredings aanmeld wat teen die publiek gepleeg word deur diegene wat magsposisies in die regering en/of private sfere beklee. Wanneer hulle gevolglik slegte gedrag ervaar, kan die werknemers in die openbare sektor en ander breedweg op drie verskillende maniere reageer:
- Uitgang: Dit is die algemene reaksie op ontevredenheid binne 'n organisatoriese omgewing. Byvoorbeeld, die ontruiming van 'n pos deur bedanking of oordrag.
- Spreek kommer uit: spreek kommer of grief uit oor 'n onregverdige en onaanvaarbare situasie. Dit is 'n algemene manier om 'n disfunksionele stelsel aan te spreek wat die organisasie in staat stel om regstellende maatre?ls te soek om homself te genees. Hierdie daad is sinoniem met die praktyk van fluitjieblasery. Thuli Madonsela, die voormalige openbare beskermer wat nou die leerstoel in sosiale geregtigheid beklee en 'n regsprofessor aan die Universiteit Stellenbosch is, het onlangs die woord “graft-blocker" ofte wel "korrupsieblokkeerder" by die Simposium oor Gender en Korrupsie gebruik wat by die Stellenbosch Bestuurskool gehou is. Volgens haar is 'n korrupsieblokkeerder selfs meer doeltreffend as 'n fluitjieblaser, want "niks kan beweeg totdat jy verwyder word nie".
- Lojaliteit: In hierdie situasie kan individue hulle tot die volledige of gedeeltelike nakoming van onaanvaarbare gedrag in die organisasie wend.
Een van die groot uitdagings wat die stryd teen korrupsie raak, is burgers se vrees om die fluitjie te blaas weens die ondoeltreffende wetlike beskerming in Suid-Afrika. Die saak van Babita Deokaran, voormalige waarnemende finansi?le hoof by die Gautengse departement van gesondheid, beklemtoon die beperkings in die beskerming wat beskikbaar is vir werknemers wat "die fluitjie blaas" in Suid-Afrika. Volgens Madonsela was Deokaran 'n baie goeie voorbeeld van 'n "korrupsieblokkeerder".
In ander dele op die vasteland van Afrika dui die behandeling van fluitjieblasers ook op die gebrek aan hulle beskerming, grys gebiede en ernstige leemtes in wetgewende en beleidsraamwerke. In die woorde van die fluitjieblaser Edward Snowden: "Die publiek moet weet watter soort dinge 'n regering in sy naam doen, of die 'toestemming van die regeerde' is betekenisloos ... Die toestemming van die beheerde is nie toestemming as dit nie ingelig word nie".
Waarheen nou?
Martin Luther King Jr. het in 1967 'n boek met die titel Where Do We Go from Here: Chaos or Community? geskryf. Die subtitel is heel gepas. Advokaat Paul Hoffman, direkteur van Accountability Now, het hierdie nuwerwetse frase as die titel van 'n hoofstuk in Under the Swinging Arch gebruik. Om 'n verantwoordbare en etiese samelewing te skep en te bevorder, moet ons volgens Hoffman die kultuur van geregtigheid aanpak. Die Keniane noem dit die "ons beurt om te eet"-sindroom. Hy sê die "straffeloosheid van diegene wat duidelik korrup optree, is besig om saam te werk om ons [vasteland] groot hartseer te besorg".
Suid-Afrika se konstitusionele hof het so ver terug as Maart 2011 gewaarsku: " [d]aar kan geen winsbejag wees wanneer korrupsie dreig om feitlik alles waaraan ons waarde heg en vir ons kosbaar is in ons swaargewonne grondwetlike orde, by die knie? af te kap nie. Dit ondermyn flagrant die demokratiese etos, die instellings van demokrasie, die oppergesag van die reg en die grondliggende waardes van ons ontluikende grondwetlike projek. Dit vuur wanadministrasie en openbare bedrog aan en belemmer die staat se vermo? om sy verpligtinge na te kom om al die regte wat in die Handves van Regte vervat is, te respekteer, te beskerm, te bevorder en na te kom. Wanneer korrupsie en georganiseerde misdaad floreer, word volhoubare ontwikkeling en ekonomiese groei belemmer. En op sy beurt word die stabiliteit en veiligheid van die samelewing in gevaar gestel."
Wyle aartsbiskop Desmond Tutu het ons situasie die beste opgesom: "[vandag] staar ons wêreld ongekende vlakke van onsedelikheid, ongelykheid, onverdraagsaamheid, onsekerheid, vooroordeel, gierigheid, korrupsie – en straffeloosheid – in die gesig. Regverdige mense vra: Wat doen ons om die gety van haat, korrupsie en vernietiging om te keer? Na wie wend ons ons vir vrede en veiligheid, vir moraliteit en omgewings- en sosiale volhoubaarheid?"
Baie state in Afrika sal nie hulleself regstel nie. Doelgerigte ingryping is nodig. Landsburgers moet beheer neem oor hul lot. Ons stem saam met Hoffman dat meer as 'n interne integriteitskomitee van die ANC nodig is om korrupsie doeltreffend aan te spreek.
Die Valke en die Nasionale Vervolgingsgesag (NVG) het die land gefaal in vervolgings en skuldigbevindings vir staatskaping. Volgens Corruption Watch "werk hulle ver onder hulle kapasiteit en gevolglik faal in hulle in hul pligte om die wet te handhaaf".
Ons wil Hoffman steun wanneer hy redeneer dat 'n "grondwetlike integriteitskommissie ... met die openbare ouditfunksies van die ouditeur-generaal en die ondersoeke na openbare wanadministrasie deur die Openbare Beskermer ... 'n wenformule kan wees as die politieke wil om wette te aanvaar wat nodig is, bymekaargeskraap kan word".
Laat ons nie onsself mislei nie – korrupsie in die openbare sektor is diefstal van die armes. Geld wat nodig is om onder meer armoede, ongelykheid en werkloosheid aan te spreek, vul die sakke van diegene wat by korrupte aktiwiteite betrokke is. En om skande by skade te voeg, pronk hulle met hul onregmatige winste en spoeg hulle in die aangesig van die armes.
Wanneer ons daarin kan slaag om fluitjieblasers doeltreffend te beskerm, en as ons 'n integriteitskommissie kan stig om ernstige korrupsie te voorkom, te bekamp, te ondersoek en te vervolg, sal ons as 'n volk in staat gestel word om die ho? pad na die toekoms te neem.
?Op Afrika-teenkorrupsiedag en ook daarna moet ons opnuut besef dat ons almal 'n rol het om te speel om ons gemeenskappe en lande 'n beter plek te maak. Op hierdie dag eer ons ook diegene regoor die wêreld wat as fluitjieblasers met hulle lewens betaal het. Hulle het verandering ten goede be?nvloed in ons wêreld.
*Prof Chris Jones staan aan die hoof van die Eenheid vir Morele Leierskap in die Fakulteit Teologie by die Universiteit Stellenbosch. Prof Pregala Pillay is 'n professor in die Skool vir Publieke Leierskap en Direkteur van die Teenkorrupsiesentrum vir Onderrig en Navorsing (ACCERUS) by die Universiteit Stellenbosch.?
