?Julle is nie die leiers van m?re nie. Daardie frase is 'n slaapliedjie wat bedoel is om julle huidige dringendheid stil te maak. Julle is leiers van nou. Die hede behoort aan julle, nie in wagkamers of toekomstige beloftes nie, maar in klaskamers, kombuise, gemeenskappe en konfliksones. Moenie hierdie wêreld stil-stil erf nie. Dít is die boodskap wat Dr Armand Bam van die Stellenbosch Besigheidskool ter viering van Jeugmaand met Suid-Afrika se jongmense gedeel het in ? meningsartikel vir die Mail & Guardian.
Dr Armand Bam*
Die wêreld is nie aan die brand nie. Dit sou te edelmoedig wees. Vlamme omskep; dit open die weg na wedergeboorte. Wat ons deurmaak, is stadiger, meer verraderlik, 'n soort morele verrotting, waar skepping sonder sorg plaasvind en waar mag sonder verantwoordelikheid floreer.
'n Nuwe wêreld word stukkie vir stukkie rondom ons opgebou, inmekaar gevoeg deur tegnologie, ekonomiese stelsels, wapens en algoritmes. Maar soos alle skeppings wat haastig en hubristies gebou word, hou hierdie een 'n kwellende koste in. Die magtiges bou, maar hulle bly nie om na die gevolge om te sien nie. Hulle stap weg van die wrakstukke af wat hulle veroorsaak het, gehul in titels en protokolle, terwyl ander, dikwels die jonges en die gemarginaliseerdes, die puin erf.
Ons is vooruitgang belowe. In plaas daarvan het ons waarneming verpak as gerief gekry. Ons is wêreldwye samewerking belowe. In plaas daarvan het ons oorlog per regstreekse stroomuitsending met hutsmerke gekry. Daar is vir ons gesê ons leef in die mees verbonde tyd in die menslike geskiedenis. Maar wanneer volksmoord intyds ontvou, wanneer 'n hele volk tot puin en rou gereduseer word, word ons gevra om "albei kante" te sien, om neutraliteit toe te pas, om verder te blaai.
Kinders sterf onder ineengestorte huise terwyl wêreldleiers in die lydende vorm praat. Verantwoordelikheid word verskeur en verstrooi. Die hande wat die monster gebou het, maak nou asof dit iemand anders s'n is.
Maar dit gaan nie net oor Gasa nie, al bloei Gasa. Dit gaan oor hoe internasionale leierskap 'n teater van ontkenning geword het. In die Weste is waarheid algoritmies, verontwaardiging selektief en geheue kort. In die Ooste ontstaan nuwe ryke, wat dikwels die stilte en onderdrukking herhaal wat hulle eens veroordeel het. En in Suid-Afrika, ons tuiste, het ons ook sonder gewete begin bou.
Ons, wat die koste van onmenslikheid ken. Ons, wie se geskiedenis deur weerstand gevorm is, word nou onverskillige argitekte van ongelykheid. Ons kinders sit in oorvol klaskamers, terwyl diegene wat aan bewind is, oor verkrygingsbeleid debatteer. Openbare gesondheidsorg stort in duie terwyl diegene in die politieke binnekring na privaat hospitale vlieg. Ons praat oor transformasie, maar ons instellings bly vyandig teenoor die mense wat hulle beweer hulle ophef. Ons retoriek is revolusionêr, maar ons uitkomste is verraad.
Ons het skeppers van stelsels sonder siele geword.
Hedendaagse leierskap weerspie?l 'n bekende verhaal: die nastrewing van mag of kennis sonder die las van verantwoordelikheid. 'n Wêreld wat gebou is om sy makers te dien, nie sy mense nie. 'n Wêreld waar die jeug, gebore in 'n chaos wat hulle nie gekies het nie, gevra word om reg te maak wat hulle nie gebreek het nie.
Aan die jeug: Dít is die waarheid wat hulle julle nie in leierskapseminare sal leer nie. Die wêreld wat julle erf, is deur diegene gebou wat meer waarde aan ambisie as etiek, meer aan innovasie as insluiting geheg het. Daar word van julle verwag om aan te pas by stelsels wat ontwerp is om julle uit te sluit. Om te oorleef sonder om die struktuur te bevraagteken.
Maar julle moet dit bevraagteken. Hard. Radikaal. Deurlopend.
Soos ek deur my eie kind herinner word: Julle is nie die leiers van m?re nie. Daardie frase is 'n slaapliedjie wat bedoel is om julle huidige dringendheid stil te maak. Julle is leiers van nou. Die hede behoort aan julle, nie in wagkamers of toekomstige beloftes nie, maar in klaskamers, kombuise, gemeenskappe en konfliksones.
Moenie hierdie wêreld stil-stil erf nie.
Weier om in die rol van stille getuie van ander mense se vernietiging gekies te word. Weier om wreedheid "beleid" te noem. Weier om tegnologiese vooruitgang met morele vooruitgang te verwar. Die masjiene kan slimmer word. Maar wat van die mense?
Julle sal aangesê word om rasioneel te wees. Wees redelik. Maar rede sonder geregtigheid is lafhartigheid geklee in logika. Daar sal vir julle gesê word die wêreld is ingewikkeld. Dit is hulle verskoning vir 'n gebrek aan optrede. Kompleksiteit is geen regverdiging vir medepligtigheid nie.
Bou dus anders.
Moenie die nuwe weergawe van die ou wêreld wees nie. Bou met geheue. Bou met deernis. Bou met die wete dat elke stelsel waaraan jy raak 'n storie het, sommige gevul met spoke, ander met bloed. Bou met die moed om op te hou om weg te stap.
Want die geskiedenis is nie 'n hutsmerk nie. Dit is 'n spie?l. En dit vra jou: Wat gaan jy met hierdie gebroke skepping doen?
- Foto deur Stefan Els (Afdeling Korporatiewe Kommunikasie en Bemarking)
*Dr Armand Bam is Hoof: Sosiale Impak by die Stellenbosch Besigheidskool aan die Universiteit Stellenbosch.
?
