?'n Span nagraadse studente van die Departmente Mikrobiologie en die Stellenbosch 肆客足球 Waterinstituut (SUWI) het die eerste plek verower in 'n drie dag lange hackathon-uitdaging waartydens hulle 'n waterverwante besigheidsidee met 'n positiewe impak op die omgewing en gemeenskap, moes ontwikkel.

Die hackathon-uitdaging het vanaf 13-15 Augustus by die Kaapstad Internasionale Konvensiesentrum plaasgevind gedurende die  African Union-Africa Water Investment Summit. Hierdie gebeurtenis wat onder die beskerming van Suid-Afrika se G20-presidentskap plaasgevind het, het Afrika-staatshoofde, internasionale beleggers, ministers, privaat sektorleiers en ontwikkelingsinstellings byeengebring. Die doelwit was om Afrika se jaarlikse waterbeleggingsgaping van 30 miljard Amerikaanse dollar te oorbrug.

Hul weninskrywing was 'n intydse alge-gebaseerder biosensor wat ekotoksisiteit en besoedeling in water opspoor, en deurlopend data na 'n aanlyn platform stuur via toestelle 每 deel van die ※Internet van Dinge"   每 wat van ver via die internet gemonitor kan word.  D赤t  bring 'n algehele omwenteling in waterkwaliteitmonitering mee, aangesien monsterinsameling ter plaatse onnodig is, die resolusie van jou data verhoog, en jy vinniger en beter op kontaminasie kan reageer.

MSc-student Bowen Langmead s那 hierdie gebeurtenis was baie groter as enige van die vorige hacathons waaraan hul tot nou toe deelgeneem het en baie goed georganiseerd: ※Ons het hier baie meer blootstelling aan mense in die bedryf gekry. Ons is nie seker wat volgende gaan gebeur nie, maar dit sal ongelooflik wees as iemand na vore kom en ons idee finansier. Maar nou is dit eers terug na die laboratorium om die produk verder te ontwikkel."

Die span van vyf: Amy-Lee Kennedy, Leah Sars, Bowen Langmead, Douglas Archer, en Brian Bowles, het deelgeneem onder die vaandel van die African Union Development Agency (AUDA-NEPAD) Southern African Network of Water Centres of Excellence (SANWATCE), wat by die Stellenbosch 肆客足球's Centre for Collaboration in Africa gehuisves word. Amy-Lee en Leah is MSc-studente in Prof. Wesaal Kahn se laboratorium vir watebronnavorsing, waar die navorsing fokus op biobeheer-strategie?, sonkraggedrewe waterontsmetting, antimikrobiese weerstandige patogeendinamika, en molekul那re monitering van waterbronne. Prof Khan is ook die direkteur van die Universiteit Stellenbosch Waterinstituut.

Bowen, Douglas, en Brian is nagraadse studente in die laboratorium van Prof Gideon Wolfaardt, waar die hooffokus op biosensors en die monitering van waterkwaliteit is.

Volgens dr Nico Elema, direkteur van die US se Sentrum vir Samewerking in Afrika, het spanne van die US en die Universiteit van die Wes-Kaap (ook 'n lid van die AUDA-NEPAD SANWATCE netwerk) teen drie ander spanne deelgeneem: ※Ons is baie trots op die studente en die wyse waarop hulle hierdie leergeleentheid aangegryp het."

Op die foto van links na regs is: Douglas Archer, Dr Nico Elema (Direkteur van die US se  Sentrum vir Samewerking in Afrika), Amy-Lee Kennedy, Leah Sars en Yenziwe Mbuyisa (SUWI). Agter is Bowen Langmead en Brian Bowles.

Page Image:

?In ? belangrike stap vir Suid-Afrika se hernubare energie-doelwitte, is Prof Craig McGregor, professor in die Departement Meganiese en Megatroniese Ingenieurswese aan die Universiteit Stellenbosch (US), aangestel as die eerste ACWA-leerstoel in Gekonsentreerde Sonkrag (Concentrated Solar Power (CSP))aan die US. Prof McGregor is ook die leier van die Sontermiese Energie Navorsingsgroep (Solar Thermal Energy Research Group (STERG)).?

Di谷 gesogte Leerstoel, wat jaarliks R2,5 miljoen oor vyf jaar ontvang, is tot stand gebring in vennootskap met ACWA Power (? toonaangewende Saoedi-Arabiese ontwikkelaar, belegger en operateur van kragopwekkings- en ontsoutingsaanlegte) met noemenswaardige CSP bedrywighede in Suid-Afrika, insluitend die werkende Bokpoort-aanleg en die Redstone-aanleg wat onlangs in gebruik geneem is.

Page Image:

?Drie belowende jong vrouenavorsers aan die Universiteit Stellenbosch (US) het nasionale erkenning ontvang toe hulle met die Departement van Wetenskap, Tegnologie en Innovasie (DWTI) se gesogte Suid-Afrikaanse Vroue in die Wetenskap-toekennings (SAWiSA) vereer is. Kimberly Coetzer, Corine Mouton en Duduzile Kubheka het hulle toekennings Donderdag 21 Augustus 2025 by 'n galageleentheid in ontvangs geneem.

Coetzer het 'n DWTI-beurs vir doktorale studie gewen, terwyl Mouton en Kubheka beurse vir meestersgraadnavorsing ontvang het.

Die jaarlikse Vroue in die Wetenskap (Women in Science)-toekennings vier vroue se prestasies op die gebied van wetenskap, tegnologie, ingenieurswese en wiskunde en verhoog die profiel van uitstaande navorsers om as rolmodelle vir die volgende geslag jong vroue en meisies te dien en hulle te inspireer om loopbane in die wetenskap te volg.

Coetzer

Coetzer, 'n doktorale student in bioinformatika en rekenaarbiologie, is vereer vir die integrasie van multi-omics-data (gekombineerde inligting uit verskillende "omics"-studies soos gene, prote?ene, metaboliete, ens om biologie beter te verstaan) om siektemeganismes en genefunksies bloot te l那. Sy poog om deur haar werk inklusiewe, reproduseerbare en impakvolle wetenskap te bevorder, terwyl sy die stemme van vroue in die wetenskap deur interdissiplin那re innovasie versterk.

Coetzer s那 sy is uiters dankbaar dat sy hierdie beurstoekenning ontvang het.

"Dit is werklik 'n eer om saam met soveel fenomenale vroue as 'n wenner beskou te word. Hoewel daar 'n geldelike element is, hoop ek om hierdie 'n lewenslange voorreg en onderneming om 'n ontvanger te wees, ten volle te benut.

"Om die DWTI-doktorale beurs te ontvang, dien as erkenning van my verbintenis tot impakvolle, inklusiewe en transformerende wetenskaplike navorsing. Hierdie beurs is 'n aanduiding dat ek in die regte rigting beweeg. Dit erken ook dat my werk in bioinformatika inderdaad betekenisvol en waardevol is binne die wetenskaplike gemeenskap en daarbuite."

Coetzer voeg by dat sy gelukkig is om deur mense omring te word wat haar gewys het hoe om tot die wetenskap buite haar graad by te dra en waarom dit belangrik is om dit te doen. "Met hierdie navorsingsbeurs kan ek selfs meer waarde tot reproduseerbare bioinformatika, die verstaan van genetiese afwykings, bioinformatika-opleiding en mentorskap van toekomstige wetenskaplikes toevoeg as wat ek tans doen."

Mouton

Mouton, 'n meestersgraadstudent in chemiese ingenieurswese, het 'n studiebeurs vir haar navorsing oor termodinamiese modellering en ho?drukfasegedrag vir volhoubare skeidingsprosesse ontvang. Deur die gebruik van superkritiese koolstofdioksied as 'n alternatief vir gevaarlike organiese oplosmiddels te ondersoek, is haar werk daarop gemik om omgewingsvriendelike, energiedoeltreffende skeidingsprosesse te bevorder.

Mouton het ges那 die toekenning is vir haar baie betekenisvol, aangesien dit nie net erkenning aan haar eie werk gee nie, maar ook aan die leiding van haar studieleier en die samewerkende gees van haar navorsingsgroep.

"Dit is bemoedigend om te sien dat skeidingstegnologie en termodinamiese navorsing op 'n nasionale verhoog uitgelig word, aangesien hierdie gebiede dikwels stil agter die skerms van meer sigbare deurbrake sit.

"Die beurs beklemtoon vir my die waarde van die ontwikkeling van volhoubare, streng wetenskaplike oplossings in chemiese ingenieurswese. Om hierdie erkenning te ontvang, bevestig dat sulke werk wetenskaplike meriete het 谷n van toepassing in die samelewing is, veral in Suid-Afrika se strewe na skoner, meer hulpbrondoeltreffende tegnologie?.

"Ek voel gemotiveerd om aan te hou om vorentoe te beweeg, nie net om nuwe kennis by te dra nie, maar ook om ander jong wetenskaplikes te inspireer om uitdagende en impakvolle navorsingspaaie te volg."

Kubheka

Kubheka, 'n meestersgraadstudent in wetenskap- en tegnologiestudie, het 'n studiebeurs vir sterrekunde-uitreiking en wetenskapkommunikasie in Afrika ontvang. Sy ondersoek die huidige landskap van openbare betrokkenheid by sterrekunde regoor die vasteland deur sleutelbelanghebbendes uit stippel, uitreikingsinisiatiewe te dokumenteer en die faktore te ontleed wat suksesvolle wetenskapkommunikasie vorm. Kubheka het ten doel om inklusiewe, bewysgebaseerde betrokkenheidstrategie? te versterk, beleids- en finansieringsbesluite in te lig, en sterrekunde se rol in die bevordering van wetenskaplike geletterdheid en sosio-ekonomiese ontwikkeling regoor Afrika te verbeter.

• ?Foto: Kimberly Coetzer, Corine Mouton en Duduzile Kubheka by die toekenningsgeleentheid.

? 

Page Image:

?

Die Skool vir Datawetenskap en Rekenaardenke aan die Universiteit Stellenbosch, in samewerking met die Instituut vir Etiek in Kunsmatige Intelligensie (IEAI) aan die Tegniese Universiteit van M邦nchen en akademici van die Ludwig Maximilian Universiteit van M邦nchen (LMU), het 'n ho?vlak-geleentheid oor Kunsmatige Intelligensie en Menseregte georganiseer. Hierdie streeksdialoog bou voort op voortgesette internasionale pogings, veral die M邦nchen-beraad oor KI en Menseregte , om inklusiewe, regte-gebaseerde benaderings tot KI-bestuur te bevorder. 'n Sleutel uitkoms van die M邦nchen-beraad was die M邦nchen-konvensie oor KI, Data en Menseregte, wat 'n konkrete voorstel is vir 'n VN-konvensie oor KI en Menseregte. Hierdie inisiatief is daarop gemik om w那reldwye besprekings te kataliseer oor 'n bindende menseregte-gebaseerde raamwerk vir KI.

Die Beleidsdialoog in Stellenbosch het gepoog om hierdie gesprek voort te sit en te verdiep vanuit die perspektief van die Globale Suide, deur streeksbelanghebbendes te betrek by 'n kritiese ondersoek na die implikasies van so 'n raamwerk.

Die geleentheid het vooraanstaande stemme van die akademie, privaat sektor, regering en diplomatieke omgewing bymekaargebring, insluitend prof. Muhammadou MO Kah (Permanente Verteenwoordiger van Gambi? by die VN), Tegnologie ambassadeur Lavina Ramkisson (Afrika-Unie), Mireille Wenger (Wes-Kaapse Minister van Gesondheid), Tanja Werheit (Duitse Konsul-generaal in Kaapstad), Nicole Manger (Ko?rdineerder vir KI-bestuur by die Duitse Federale Ministerie vir Buitelandse Sake), en Denis Naughten (voormalige Ierse Minister van Digitale Sake).

'n Voortsetting van baanbrekerswerk

Akademici van instellings soos TUM, LMU en die Universiteit Stellenbosch was instrumenteel in die bevordering van die konsep M邦nchen-konvensie, wat konkrete stappe uiteensit in die rigting van 'n bindende internasionale verdrag oor KI, data en menseregte. Voortbouend op die grondslagwerk van die M邦nchen KI- en Menseregteberaad, weerspie?l die Konvensie 'n multi-belanghebbende, transdissiplin那re poging om verder as gefragmenteerde sagte regsbenaderings te beweeg en 'n afdwingbare globale standaard vir KI te vestig, gebaseer op die VN-Handves en die Universele Verklaring van Menseregte. Die onlangse dialoog in Stellenbosch het hierdie proses verdiep deur kritiese streeksinsigte en Globale Suide-perspektiewe in te sluit, wat die behoefte aan globale belanghebberverteenwoordiging in globale KI-bestuur aanspreek.

As 'n reaksie op groeiende kommer oor toenemend gefragmenteerde nasionale regulasies, die toename in vrywillige etiese riglyne en die gebrek aan afdwingbare waarborge teen KI-verwante menseregteskade, verteenwoordig die M邦nchen-konvensie 'n sistematiese en noodsaaklike progressie in die rigting van globale KI-bestuur gevestig in internasionale menseregte-reg. Die amptelike aanbieding daarvan aan die VN se Menseregteraad in Gen豕ve in Maart 2025 was 'n deurslaggewende oomblik in hierdie proses, wat die Konvensie as die volgende logiese stap vir die internasionale gemeenskap geposisioneer het om bestuursgapings te sluit, standaarde te harmoniseer en die strukturele risiko's wat KI vir waardigheid, gelykheid en demokratiese verantwoordbaarheid inhou, aan te spreek, terwyl die aanpasbaarheid van streeks- of binnelandse konteks verseker word.

Sleuteltemas en uitkomste

Die sentrale agendapunt was die rol van die "Globale Meerderheid", insluitend nasies van die Globale Suide, in die vorming van internasionale raamwerke wat die ontwikkeling en ontplooiing van KI-tegnologie? beheer, wat inklusiewe en billike bestuur verseker. Die geleentheid is doelbewus in Suid-Afrika gehou, aangesien die land 'n beduidende streeksmoondheid is en beduidend bygedra het tot internasionale debatte oor dekolonisasie en oorgangsgeregtigheid na Apartheid.

'n Oproep vir 'n Globale Raamwerk oor KI en Menseregte

Daar was bre? konsensus oor die dringende behoefte aan 'n bindende globale raamwerk oor KI en menseregte, gegrond op die beginsels van die VN-Handves en die Universele Verklaring van Menseregte. So 'n raamwerk word as noodsaaklik beskou om die verdieping van digitale ongelykhede te voorkom en te verseker dat KI-tegnologie? globale openbare goedere dien eerder as om strukturele ongelykhede en 'n digitale kloof te verskans, wat deur KI en ander digitale tegnologie? soos kwantumrekenaartegnologie versterk kan word.

Streeksleierskap en Inklusiewe Multilateralisme

Deelnemers het die belangrikheid beklemtoon van betrokkenheid by die Afrika-Unie-inisiatiewe en ander streeksbestuurstrukture om betekenisvolle deelname van Globale Suide-akteurs aan globale normbepalingsprosesse te verseker. Dit is veral noodsaaklik om 'n holistiese begrip van die menseregte-impak van KI, insluitend sosio-ekonomiese, kulturele en politieke dimensies, binne die bre?r internasionale regsraamwerk te verseker.

Op pad na interopereerbare etiese standaarde gebaseer op internasionale menseregte-reg

Die bespreking het die dringende behoefte beklemtoon om interoperabiliteit tussen nasionale en streeks etiese raamwerke te verseker, met besondere aandag aan die moontlike Afrika-KI-konvensie. Die harmonisering van sulke standaarde word beskou as 'n fundamentele stap in die rigting van 'n samehangende globale KI-argitektuur wat kulturele pluralisme respekteer terwyl universele regte versterk word. Dit komplementeer die G20 se benadering om inklusiewe digitale infrastruktuur en opkomende tegnologie?, insluitend KI, te bevorder.

Strategiese Prioriteitsgebiede

Deelnemers het verskeie dringende prioriteitsareas uitgelig, insluitend die gebruik van KI in gesondheidsorg en onderwys, die ontwikkeling van robuuste impak assesseringsraamwerke en die standaardisering van bestuursinstrumente om verantwoordbaarheid, deursigtigheid en die beskerming van fundamentele regte in die praktyk te verseker. Daarbenewens is groter pogings nodig om KI-stelsels wat in gemeenskaps-kontekste ontplooi word, soos groot taalmodelle, in lyn te bring met spesifieke kulturele sensitiwiteite, modelaannames wat belyn is met die ontwikkelingsomstandighede in die Globale Suide en inklusiewe taalkundige verteenwoordiging. Belangrike kwessies wat bespreek is sluit in die identifisering van digitale regte binne 'n bindende VN-konvensie oor KI, die erkenning van data en menseregte (insluitend die reg tot verduidelikbaarheid), die integrasie van kollektiewe regte, die bewaring van taalkundige diversiteit, en die bevordering van digitale geletterdheid. Deelnemers het ook die dringende behoefte beklemtoon om w那reldwye ongelykhede aan te spreek en sterk institusionele voorsorgmaatre?ls te vestig om te verseker dat KI-ontwikkeling nie net tegnologies gevorderd is nie, maar ook billik, inklusief en regte-gebaseerd .

Bronne:

♂      Witskrif ※ Bevordering en Ontwikkeling van Menseregte in Globale KI-ekosisteme: Die Behoefte aan 'n Omvattende Raamwerk onder Internasionale Reg ". Skakel .

♂      Konsep van die M邦nchen-konvensie oor KI, data en menseregte . Skakel .

Hierdie geleentheid verteenwoordig 'n kritieke mylpaal in die voortdurende strewe na w那reldwye inklusiewe, regte-gebaseerde KI-bestuur wat beide ekstraterritoriale impakte en sektorspesifieke risiko's in gebiede wat noodsaaklik is vir menseregte, aanspreek.

Mediakontakte:

a.kriebitz@lmu.de

dirkb@spl.sun.ac.za?

Page Image:

Hierdie Vrouemaand vier ons akademiese personeellede aan die Universiteit Stellenbosch (US) wat denke vorm en uitnemendheid deur hulle onderrig inspireer. Hierdie merkwaardige opvoeders bring passie, vernuwing en toewyding na die lesinglokaal en help studente om te floreer en sukses te behaal. Hulle stories weerspie?l die impak van vroue in die hart van die US se akademiese gemeenskap.
 
Prof Lungiswa Nkonki van die Afdeling Gesondheidstelsels en Openbare Gesondheid in die Fakulteit Geneeskunde en Gesondheidswetenskappe is ? baanbreker in die bevordering van gesondheidsekonomie in die Globale Suide. As is ? ontvanger van ? Onderrig-Leer-Assessering-toekenning van die US het sy innoverende kurrikulums gerig, van die skep van ? module oor gesondheidsorgekonomie tot die vestiging van ? gespesialiseerde gesondheidsekonomie-baan in die MPhil-program in Gesondheidstelsels. Nkonki se transformerende onderrig bemagtig toekomstige leiers om beleid en praktyk te oorbrug terwyl sy ? nuwe generasie akademici mentor. Haar navorsing en mentorskap versterk gesondheidstelsels en bevorder billike gesondheidsorgoplossings.

Kan jy ons ? bietjie meer oor jou agtergrond vertel? Waar het jou akademiese reis begin en wat het jou liefde vir onderwys laat vlamvat?
My passie l那 in die bevordering van gesondheidsekonomie-kapasiteitsbou in die Globale Suide, wat steeds onderontwikkeld is ondanks die uiters belangrike rol wat dit in openbare gesondheid speel. Daar word w那reldwyd te min aandag aan gesondheidsekonomie geskenk  每 veral in Afrika suid van die Sahara 每 maar dit is van deurslaggewende belang vir die vorming van doeltreffende gesondheidstelsels en -beleide.
My akademiese reis het begin met die ontwikkeling van ? enkele module oor Ekonomiese Evaluering in Gesondheidsorg. Daardie vonk het sedertdien ontvlam in die ontwikkeling van ? gespesialiseerde gesondheidsekonomie-baan in die MPhil-program in Gesondheidstelsels. Hierdie werk het na die integrasie van gesondheidsekonomie-onderrig in verskeie voorgraadse en nagraadse programme van die Fakulteit Geneeskunde en Gesondheidswetenskappe uitgebrei. Ek het ook die geleentheid gehad om in die Globale Noorde te onderrig, waar ek hierdie platforms gebruik het om te verseker dat die teorie en praktyk van gesondheidsekonomie wyer verstaan word, meer toeganklik is en deel van die hoofstroom word.

Het enige onderwysers, mentors of rolmodelle ? blywende indruk op jou gemaak?
Vir seker. My mentor, dr Mickey Chopra, destydse direkteur van die Eenheid Gesondheidstelselnavorsing, het die pad na my PhD-studies geplavei. Hy het ? baie bemagtigende omgewing geskep waarin ons met betekenisvolle projekte vertrou is en geglo is in ons vermo? om resultate te lewer.
In ? stadium was ons sewe swart vroue in dieselfde eenheid wat ons PhD's gedoen het. Daardie doelbewuste ondersteuning en die kultuur van leer en mentorskap wat hy bevorder het, het ? blywende impak op my gemaak en be?nvloed steeds die manier waarop ek vandag ander mentor.

Wat beteken dit vir jou om vandag ? vrou in die akademie te wees?
Om vandag ? vrou in die akademie te wees, beteken om voortdurend ruimtes te beset wat nie altyd met jou in gedagte geskep is nie, en dit aktief vir ander te hervorm. Ek sien my rol nie net as ? dosent nie, maar as ? mentor, voorspraakmaker en gids. My onderrigfilosofie fokus op transformerende, aktiewe leer. Ek put uit die werk van Fabio R Aric辰 en Simon J Lancaster, wat beskryf hoe aktiewe leer kritiese denke bevorder en studente voorberei om in komplekse omgewings te lei. My nagraadse onderrig sluit werklike projekte, samewerkende aktiwiteite en toegepaste navorsing in, wat alles ontwerp is om teorie en praktyk te oorbrug. Op hierdie manier streef ek daarna om deurdagte, sosiaal verantwoordelike en innoverende leiers te op te lei; baie van hulle jong vroue wat hulle weg die eerste keer deur akademiese ruimtes baan.

Wat is die grootste beloning van ? dosent aan die US?
Om te sien hoe my voormalige studente gedy 每 hetsy of hulle tot die veld van gesondheidsekonomie bydra, gesondheidsbeleid be?nvloed, of programme in hulle gemeenskappe lei. Die wete dat die werk wat ons in die lesinglokaal doen ver buite die universiteit uitkring, inspireer my daagliks.

Watter raad het jy vir jonger vroue wat vandag die onderwysberoep betree?
Jou geleefde ervaring maak saak. Bring alles van jouself die akademiese lewe binne: jou stem, jou insigte en jou agtergrond. Daardie egtheid versterk nie net jou onderrig nie, maar baan ook die weg vir ander om dieselfde te doen.

FOTO: Stefan Els

Page Image:

?Hierdie Vrouemaand vier ons akademiese personeellede aan die Universiteit Stellenbosch (US) wat denke vorm en uitnemendheid deur hulle onderrig inspireer. Hierdie merkwaardige opvoeders bring passie, vernuwing en toewyding na die lesinglokaal en help studente om te floreer en sukses te behaal. Hulle stories weerspie?l die impak van vroue in die hart van die US se akademiese gemeenskap.

Munira Hoosain is ? senior dosent met ? PhD in die Afdeling Arbeidsterapie van die Fakulteit Geneeskunde en Gesondheidswetenskappe wat passie, innovasie en doelgerigtheid na die lesinglokaal bring. Sy onderrig navorsing aan voorgraadse 谷n nagraadse studente en hou toesig oor hulle navorsing. As ? ontvanger van die US se Onderrig-Leer-Assessering-toekenning asook ? Navorsingstoekenning kombineer sy leierskap in die klaskamer met gemeenskapsimpak en internasionale samewerking. Van die Kaapse Vlakte tot internasionale genootskappe weerspie?l haar reis ? diep verbintenis tot maatskaplik responsiewe, inklusiewe en transformerende ho?r onderwys.

Vertel ons ? bietjie meer oor jou agtergrond.
Ek het in Grassy Park op die Kaapse Vlakte grootgeword. My ouers was nie baie geleerd nie 每 my pa het graad 4 geslaag en my ma graad 8. Maar my gesin het ? liefde vir leer by my ingeboesem. Ons het elke week die biblioteek besoek en daar is van ons verwag om by ons ouer broers en susters te leer, en op ons beurt ons jonger broers en susters te onderrig. Hierdie kultuur van 'skool-skool' speel in my vroe? kinderjare het ? liefde vir onderrig en leer bevorder, wat ek glo tot ? loopbaan in die akademie gelei het. My gesin het nie geld gehad vir ho?r onderwys nie (ek was ? NSFAS-student), maar ek het myself by die universiteit gesien en vir elke beskikbare befondsingsgeleentheid aansoek gedoen om dit te laat gebeur.
Daarbenewens het my pa se dood toe ek drie jaar oud was beteken dat ek met ? enkelma grootgeword het. Dit het die belangrikheid van onderwys versterk om ? goeie inkomste te verseker sodat ek myself en my familie in enige gebeurlikheid sou kon onderhou.
 
Was daar enige rolmodelle wat ? blywende impak op jou gemaak het?
My gunsteling-onderwysers by die Ho?rskool Grassy Park was mnre Yusuf Johnson en Yaasien Kerbelker. Hulle het innoverende onderwysmetodes toegepas en werklik vir hulle studente omgegee. Mnr Johnson, my wiskunde-onderwyser, het ontdekking aangemoedig en selfs sy aande opgeoffer om ho?rgraad-wiskunde te onderrig. Mnr Kerbelker, my biologie-onderwyser, het deur persoonlike stories by studente aanklank gevind en dit maklik gemaak om komplekse konsepte te verstaan.
Ek is tydens my BA-studies baie be?nvloed deur proff Elelwani Ramugondo en Lana van Niekerk. Elelwani het ons aan dekoloniale denkwyses bekend gestel lank voordat dit ? tendens geword het, en ons aangemoedig om dominante narratiewe te bevraagteken en aan ons geleefde ervarings te ontleen. Lana se visie en leierskap in arbeidsterapie in die Globale Suide inspireer my steeds. Dit is ? ongelooflike eer om nou saam met haar by die US te werk.
 
Is daar ? spesifieke vakgebied wat jy veral geniet om te onderrig?
Ek voel baie sterk oor dekolonisasie in ho?r onderwys. Ek glo ons doen so baie hiervan natuurlik as kritiese Suid-Afrikaners, maar ons kan beslis meer afleer en kritiseer van d赤t wat van die Globale Noorde afkomstig is om ons onderrig aan te pas by die meer kollektivistiese kultuur in Suid-Afrika. Ons kan ook meer doen om van inheemse kennis te ontleen, veral in die gesondheidsberoepe-onderrig.
 
Wat beteken dit vir jou om vandag ? vrou in die akademie te wees?
As ? 44-jarige is ek bly om te sien dat ons vordering gemaak het met die erkenning van die waarde van vroue in die werkplek, en veral in magsposisies. Deur ons beste self te wees sonder om apologeties te wees skep ons ruimte vir ander wat hulleself in ons sien. Verteenwoordiging is belangrik. Nuwe bloed en idees is belangrik. Ek doen elke dag moeite om te luister na menings wat van myne verskil, en indien nodig my eie aannames opnuut in o?nskou te neem.
 
Hoe inkorporeer jy tegnologie in jou onderrig?
Een van my eerste projekte in die akademie was om plaaslike video's te skep van werklike interaksies tussen arbeidsterapeute en hulle kli?nte. Hierdie video's is van onskatbare waarde vir studente om kontekstueel relevante praktyk te ervaar voordat hulle self kliniese werk begin doen, in teenstelling met ander kliniese video's wat dikwels van die Globale Noorde afkomstig is.
 
Wat is die grootste beloning van ? dosent aan die US?
Ek s那 dikwels ek het die beste werk in die w那reld, want ek word betaal om te leer. Deel van my werk is om op die hoogte van die nuutste wetenskaplike navorsing te bly en dit met my studente en eweknie? te deel. Dit is nogal ? voorreg. Dit is ook ? eer om ? rol te speel in die lewe van jong volwassenes en hulle te help om te ontwikkel in sosiaal responsiewe beroepslui wat ander na die beste van hulle vermo? dien.
 
Watter raad sou jy aan jonger vroue gee wat vandag die onderwysberoep betree?
Vind ? mentor 每 of twee of drie. Ons kan soveel leer by vroue wat die pad voor ons geloop het en dikwels bereid is om diegene wat pas begin het, te ondersteun. Ek was gelukkig genoeg om by ongelooflike mentors soos proff Nicola Plastow, Laila Asmal, Christine Lochner en Gail Wyatt te leer.
Dit is ook belangrik om eweknie? te vind wat die pad saam met jou kan stap, hulpbronne kan deel en jou kan troos wanneer daardie joernaalartikel of befondsingsaansoek verwerp word. In my eerste jaar het ek amper elke geleentheid bygewoon wat ek kon, aanlyn en persoonlik. Dit het my gehelp om my mense te vind en die instelling te verstaan.
Vier suksesse 谷n mislukkings. Mislukkings beteken jy probeer en leer en is van deurslaggewende belang op die pad na sukses.

FOTO: Stefan Els

Page Image:

Hierdie artikel is eerste gepubliseer op The Conversation. Lees die oorspronklike artikel hier.

Rolstoelbasketbal is een van die vinnigste groeiende Para-sportsoorte ter w那reld. Meer as 100,000 atlete neem deel aan nasionale en internasionale kompetisies en by die Paralimpiese Spele en Statebondspele. In Afrika is daar 26 nasionale rolstoelbasketbalfederasies.

Maar die vlak van ondersteuning en hulpbronne wat beskikbaar is vir atlete met gestremdhede (Para-atlete) wissel baie tussen die globale noorde en suide, gevorm deur gapings in gesondheidsorg, infrastruktuur en beleid.

In Afrikalande word die sport dikwels onderbefonds. In 2022, byvoorbeeld, was Suid-Afrika se sport- en ontspanningsbegroting 15 keer laer as Frankryk s'n.

Baie Para-sportatlete van die globale suide moet vir hul eie reiskoste en toerusting betaal. Dit beperk hul toegang tot gehalte opleiding en ondersteuning, wat hul prestasie be?nvloed.

Maar min is bekend oor hoe dit vir Para-atlete is om tussen lande te beweeg, veral van die globale suide na die globale noorde.

My gevallestudie het Sphelele Dlamini gevolg, 'n 29-jarige Suid-Afrikaanse rolstoelbasketbalspeler wat in 'n onderontwikkelde gebied in die provinsie KwaZulu-Natal grootgeword het. Hy is gebore met 'n toestand wat gelei het tot die amputasie van beide bene onder die knie.

Nadat hy sy sportreis in Suid-Afrika begin het, het Dlamini in 2022 na Frankryk verhuis om professioneel te speel.

Sy ervaring onthul wat Para-atlete kan verwag, sowel as wat hulle kry en wat hulle agterlaat wanneer hulle grense oorsteek op soek na beter geleenthede. Dlamini se reis beklemtoon hoe grensoorskrydende bewegings toegang tot hulpbronne en meer erkenning kan bied, maar ook kulturele uitdagings, aanpassings en identiteitsverskuiwings insluit.

Sy storie kan die ondersteuning wat nodig is van organisasies wat Para-atlete help om hierdie oorgange te navigeer sodat hulle tot hul volle potensiaal kan meeding, be?nvloed.

Wat moet gebeur sodat atlete kan skitter

Dlamini se storie beklemtoon vier sleutelfaktore wat aangespreek moet word om 'n verskil in die lewens van Suid-Afrika se Para-atlete te maak.

1. Openbare dienste

Eerstens moet die Suid-Afrikaanse regering en skole die tekort aan openbare dienste vir mense met gestremdhede aanspreek. Dit sluit in die skep van toeganklike infrastruktuur, gestremdheidsinklusiewe gesondheidsorg en maatskaplike ondersteuningsdienste.

Oorbevolking en beperkte openbare dienste was deel van Dlamini se daaglikse lewe. Vir mense met gestremdhede kan townships besonder uitdagende omgewings wees.

Dit is woongebiede wat onder apartheid, Suid-Afrika se voormalige stelsel van wit minderheidsregering, vir swart Suid-Afrikaners aangewys is. Dorpsgebiede was doelbewus onderontwikkeld en het nie genoeg hulpbronne gehad nie, en hulle bly vandag struktureel benadeel.

Soos Dlamini vir my ges那 het in 'n onderhoud vir my gevallestudie:

Met die dinge wat in die township gebeur, is dit wild, dit is altyd besig.

Hy het 'n huis met 11 familielede gedeel en sy opvoeding beskryf as "'n steeds veranderende omgewing wat nooit tot rus gekom het nie".

2. Befondsing en promosie

Tweedens benodig Para-sport meer finansi?le ondersteuning en promosie om 'n meer inklusiewe samelewing te bou 每 befondsing en mededingende geleenthede.

Dlamini het amper opgehou om mededingend te speel:

Ek het vir omtrent twee jaar glad nie gespeel nie. Toe kry ek skielik die kans om na Frankryk te gaan.

In Frankryk het hy homself in wat hy "'n ander soort chaos" genoem het, bevind. Oefenskedules was intens, en "daar was skaars enige vrye tyd". Alhoewel die skuif 'n deurbraak was, het die jare van beperkte speeltyd 'n mate van self-twyfel by hom veroorsaak.

Dit beklemtoon die behoefte aan belegging in Para-sport in lande soos Suid-Afrika, sodat atlete plaaslik kan ontwikkel en groter kanse op internasionale sukses kan h那.

3. Atleet- en afrigteropleiding

Derdens is atleet- en afrigteropleiding van kritieke belang. Dlamini se skuif na Frankryk was selfgedrewe sonder formele paaie of internasionale blootstelling. Hy het direk met afrigters in verbinding getree:

Ek het vir hulle e-posse gestuur en soms het ek vir hulle op Facebook geskryf.

In 'n groot deel van die globale suide maak parasport staat op vrywillige afrigters met beperkte toegang tot netwerke. Ten spyte daarvan dat daar geen videomateriaal was nie, het 'n Franse afrigter Dlamini 'n kans gegee. In die globale noorde is die bou van 'n portefeulje deur gedokumenteerde spelprestasie standaard, maar hierdie soort atleetopleiding word selde in Suid-Afrika beklemtoon.

Lande soos Frankryk het ook plaaslike klubs gevestig, met ligas wat paaie skep vir streeks-, nasionale en internasionale kompetisies 每 en geleenthede vir professionele kontrakte. Atlete ontvang 'n salaris en wedstryde word gestroom met steun van borge.

4. NRO-ondersteuning

Om 'n plek in 'n Franse span te verseker, het nie beteken dat Dlamini se uitdagings verby was nie. Terwyl sy nuwe klub 'n salaris aangebied het, kon hulle nie die koste van reis na Frankryk dek nie. Dit was Jumping Kids, 'n Suid-Afrikaanse nieregeringsorganisasie (NRO), wat ingegryp en vir sy vliegtuigkaartjie, visum, vlugte en versekering betaal het.

Dlamini het die eerste keer in 2014 met Jumping Kids kontak gemaak toe die organisasie sy skool besoek het. Hy is gekies om prostesebene te ontvang en het sedertdien met hulle in kontak gebly. Vandag is hy een van die NRO se ambassadeurs, saam met Paralimpiese atlete soos Ntando Mahlangu en Arnu Fourie.

NRO's soos hierdie is 'n reddingsboei wat befonds en ondersteun moet word, veral in lande soos Suid-Afrika waar daar gapings in formele ondersteuning is.

Waarom Para-sport saak maak

Vir baie Para-atlete begin ondersteuning op skoolvlak. Suid-Afrika het 465 skole vir spesiale behoeftes wat voorsiening maak vir 'n reeks gestremdhede. Hierdie skole bied dikwels die eerste blootstelling aan sport, soos hulle vir Dlamini gedoen het:

Dit is waar ek mense gesien het wat soortgelyk aan my situasie was.

Navorsing toon dat sport individue met gestremdhede ingesluit laat voel. Hierdie gevoel van insluiting is egter moeilik om te bereik wanneer omgewings ontoeganklik is.

In Frankryk het Dlamini gevoel dat sy vaardighede erken word en dat dit makliker was om oor die weg te kom:

Ek geniet dit regtig om toegang [tot openbare vervoer] te h那 en om maklik rond te beweeg en dinge te doen, sonder om enige ander persoon te pla.

In vergelyking met Suid-Afrika, waar spelers dikwels rolstoele deel en maande sonder formele kompetisie gaan, het Frankryk beide struktuur en waardigheid gebied.

Dlamini s那 egter dat hy kan terugkyk na die terugslae en uitdagings wat hy in Suid-Afrika in die gesig gestaar het, en dit vanuit 'n ander perspektief beskou:

Ek kan dit nooit regtig oordeel nie, want ek sal dalk nooit weet nie, miskien was ek besig om voor te berei vir daardie reis.

Sphelele Dlamini se storie is een van veerkragtigheid. Ten spyte van die teenspoed, het hy sy pad geskep om professioneel te speel. Sy reis beklemtoon die vasberadenheid wat vereis word van atlete van die globale suide, en die sistemiese hindernisse wat hulle in die gesig staar wat ontwikkeling en vooruitgang in sport belemmer.

Terwyl NRO's steeds kritieke gapings vul, vereis langtermyn vooruitgang in Parasport strukturele belegging.

Faatima Adam, 'n biokinetikus en PhD-kandidaat, het tot hierdie artikel bygedra.

Page Image:

?Prof Kennedy Dzama, 'n akademiese pionier in diereteling, genetika en volhoubare landbou, is as die nuwe dekaan van die Fakulteit AgriWetenskappe aan die Universiteit Stellenbosch (US) aangestel. Sy termyn neem op 1 Januarie 2026 'n aanvang.

Dzama, wat tans as 'n uitgelese professor en Visedekaan: Navorsing, Innovasie en Nagraadse Studie dien, beskik oor 'n magdom ervaring en uitnemendheid in ho?ronderwysleierskap, navorsing en innovasie.

Dzama geniet internasionale erkenning vir sy baanbrekersnavorsing oor dieregenetika-hulpbronne in Afrika, veral op die gebied van parasietweerstand, klimaatsbestande veestelsels en volhoubare diereproduksie. Sy werk het 'n diepgaande invloed op die verstaan en bewaring van dieregenetika-hulpbronne in Afrika gehad.

Hy het in 2006 by die US aangesluit en van 2013 tot 2018 as hoof van die Departement Veekundige Wetenskappe gedien voordat hy die Fakulteit se Visedekaan: Navorsing, Innovasie en Nagraadse Studie geword het. Dzama lei ook die US se Interdissiplin那re AgriWetenskappe-platform wat programme in voedselstelsels en volhoubare landbou plaaslik in Suid-Afrika en internasionaal erken word en sluit samewerking en vennootskappe met onder meer die Universiteit van Wageningen en Oxford in.

Hy het 'n BSc Landbou (Hons) in Veekunde aan die Universiteit van Zimbabwe verwerf, gevolg deur MSc- en PhD-grade in Diereteling en Genetika aan die Texas A&M-Universiteit in die Verenigde State. Voordat hy by die US aangesluit het, het hy senior akademiese poste by die Universiteit van Zimbabwe en die Universiteit van Fort Hare beklee.

Hy het al meer as 60 nagraadse studente begelei en sy werk het al in verskeie toonaangewende internasionale vaktydskrifte verskyn. Dzama het tot die ontwikkeling van akademiese programme regoor Suider-Afrika bygedra, insluitende die wyd aanvaarde dieretelingskurrikulum en die Transdissiplin那re Volhoubare Landbou-program.

Dzama het al op talle nasionale en internasionale adviespanele gedien, insluitende die Afrika-unie se Interafrika Buro vir Dieregenetika-hulpbronne en die VN se W那reldvoedselprogram, SAOG en sy navorsings- en ontwikkelingsvleuel, CCARDESA. Hy is tans voorsitter van die Raad van Presidente van die Afrika-instituut vir Natuurlewe-ekonomie en voorsitter van die Suider-Afrika Voedsellaboratorium, wat sy verbintenis tot interdissiplin那re oplossings vir landbou- en voedselstelseluitdagings weerspie?l.

Dzama het in 2017 die Suid-Afrikaanse Vereniging vir Veekunde se toekenning as top-navorsingswetenskaplike ontvang ter erkenning van sy bydraes tot die vorming van landbounavorsing en -beleid regoor Suider-Afrika.

Oor sy aanstelling s那 Dzama: "Ek is diep ge?erd en opgewonde om as die nuwe dekaan van die Fakulteit AgriWetenskappe aan die Universiteit Stellenbosch te dien, en ek is daartoe verbind om ons fakulteit met visie, innovasie en samewerking te lei om nie net op die vasteland van Afrika nie, maar w那reldwyd nuwe hoogtes van uitnemendheid in navorsing, onderrig en gemeenskapsimpak te bereik."

Die US se Rektor en Visekanselier, Prof Deresh Ramjugernath, s那 die US is trots om te sien dat Dzama die rol as dekaan inneem, waar sy visie en leierskap sal help om die Fakulteit na selfs nog groter hoogtes te neem. "Hy het reeds 'n onuitwisbare stempel op die US afgedruk deur sy uitstaande vakkundigheid en sy toegewyde diens as Visedekaan, Departementshoof en programleier. Dzama se baanbrekersnavorsing in diereteling, genetika en volhoubare landbou het nie net kennis w那reldwyd bevorder nie, maar ook die US as 'n leier geposisioneer om kritieke uitdagings van voedselsekerheid en klimaatsveerkragtigheid aan te spreek. Wat net so belangrik is, is dat sy mentorskap van studente en sy vermo? om samewerkende netwerke te bou, sy diep verbintenis tot die volgende generasie wetenskaplikes weerspie?l."

Prof Dzama volg prof Danie Brink op wat sedert 2017 as dekaan dien. 

Page Image:

?

Vir Dr Katlego Letlonkane is insluiting nie ＊n abstrakte ideaal nie 〞 dit gaan oor kontak hou. ※Wanneer ons met ander verbind, skep ons die grondslag vir betekenisvolle insluiting,§ s那 sy. ※Dit is belangrik dat ons voortdurend oor ons werk reflekteer en hoe dit betekenis vind in ander kontekste, lande en gemeenskappe.§ Hierdie oortuiging l那 ten grondslag van haar werk as Senior Programbestuurder vir Kapasiteitsontwikkeling en Gelyke Indiensneming by die Universiteit Stellenbosch (US), waar sy fokus op die koestering van sowel plaaslike as internasionale instinkte 〞 die bewustheid van hoe mense mekaar sien en met mekaar omgaan gebaseer op hul kulturele omgewings, oortuigings en kontekste.

Gebore en geto? in Suid-Afrika as ＊n trotse Motswana-vrou, glo dr. Letlonkane in die verlossende en bemagtigende waarde van opvoeding. Vir haar is die bou van ＊n samelewing op die fondamente van inklusiewe onderwys en bemagtiging die enjin vir ＊n florerende ekonomie 〞 een waarin mense hul volle menslike potensiaal kan verwesenlik. ※Ek is gefassineer deur die moontlikhede van mensgesentreerde ontwerp in hoe ons leef en werk, en sien die gesprek oor die bou van inklusiewe samelewings as een wat tuishoort op die w那reldverhoog.§ Met ＊n doktorsgraad in Regte met fokus op sosiale geregtigheid en arbeid, ＊n Meestersgraad in Kritiese Diversiteitsstudies, en ＊n Meestersgraad in Arbeidsreg, bring sy ＊n seldsame kombinasie van regsopleiding, sosiale geregtigheidsgeleerdheid en kundigheid oor werkplek-kultuur na haar rol. Haar professionele reis het ingesluit werk as arbeidsprokureur en as People Advisory-konsultant, alles gegrond in haar passie vir geregtigheid, haar nuuskierigheid oor die mensdom, en haar geloof in die herstellende impak van insluiting.

Haar onlangse besoek aan die Universiteit van Ghana (UG) was sowel ＊n professionele mylpaal as ＊n persoonlike strewe. Sy het daarheen gereis om ＊n vergelykende blik te kry op US se werk in People, Culture en Inclusion, en om te leer hoe ander instellings op die vasteland hul People Agenda en kulturele insluiting benader. Wat haar onmiddellik opgeval het, was die merkwaardige verteenwoordiging van vroue op die hoogste vlakke van leierskap. ※Die Kanselier, Visekanselier, Raadvoorsitter en Registrateur is almal vroue,§ s那 sy. ※Dit is ＊n noodsaaklike stap vorentoe 〞 ＊n bewys dat Ghana die vlak van integriteit erken waarmee vroue werk en lei.§ Hierdie sigbaarheid, s那 sy, het trots ge?nspireer en ＊n blik gebied op wat moontlik is. ※Miskien kan ons iets leer uit hoe Ghana vroue in leiersposisies sien en hanteer. Dat vroue as visekanseliers dien, baan die weg vir toekomstige vroulike presidente. My wens is om, in my leeftyd, ＊n Suid-Afrika te beleef wat deur ＊n vroulike president gelei en regeer word.§ Sy het ook waargeneem hoe vroue Ghana se gemeenskappe dryf met ＊n stille veerkragtigheid, sonder formele titels 〞 as verskaffers, handelaars, versorgers, moeders en dogters 〞 en hoe hulle daarvoor deur hul gemeenskappe erken en gewaardeer word. ※Daardie swart ster in die middel van die Ghanese vlag? Ek glo dit verteenwoordig die vroue van hierdie land 每 hulle is die ware sterre van Ghana.§

Haar tyd in Ghana het ook onthul dat Ubuntu 〞 die geloof dat ※Ek is omdat ons is§ 〞 nie tot Suid-Afrika beperk is nie. Sy onthou hoe Vrydae by UG lewendig was met kleur wanneer vroue en mans hul tradisionele drag dra, en patrone en style met trots meng. ※Ek het heeltemal deel gevoel van die nasie toe ek my eie tradisionele drag en kopdoek gedra het, as ＊n trotse dogter van hierdie kontinent. Daar was ＊n gevoel van gemak en behoort 〞 die grense tussen ons lande het min gedoen om hierdie gees van ubuntu te skei.§

Gevra hoe internasionale personeel-mobiliteit ＊n platform kan wees vir gesamentlike leer en insluiting, antwoord sy: ※Hierdie oomblikke van verbinding is die essensie van inklusiewe internasionalisering. Dit is waarom ek glo dat internasionale personeel-mobiliteit noodsaaklik is vir enige instelling wat relevant wil bly in ＊n globale konteks. Dit skep ＊n ruimte om vergelykende insigte te verkry en uitgedaag te word om krities te dink.§ Dit was duidelik toe sy ＊n intreerede by UG bygewoon het, waar die spreker se refleksies oor etiek en onderwys haar aangespoor het om te oorweeg hoe US sy eie waardegedrewe onderwys kan versterk. ※Hierdie ervaring het my gelei om diep te dink oor hoe die integrasie van inheemse kennisstelsels, soos Ubuntu, in die alledaagse kampus- en werklewe nie net US se eie gemeenskap kan verryk nie, maar ook sy internasionale betrokkenheid meer relevant, eg en transformerend kan maak.§

Haar besoek het ook met ＊n ander lewenslange passie gekruis 〞 radio-uitsending. ※Radio is die mees toeganklike medium vir kommunikasie 〞 ＊n brug van toegang. Die kennis wat aan universiteite bespreek word, behoort toeganklik te wees vir almal, nie net vir diegene in die gange van akademie nie.§ Ge?nspireer deur UG se kampusradiostasie, Radio Univers, beplan sy om US-alumni op haar radioprogram SiyakhulaLive te vertoon. Daar wil sy met US-alumni skakel en hulle betrek oor die transformerende reis waarop US is, en hulle hul stories laat deel oor die transformerende ervaring wat hulle by US gehad het. ※Deur hierdie gesprekke hoop ek om ＊n narratief te vorm van wat US-gegradueerdes in die w那reld bereik, en dit verwant te maak vir di谷 met soortgelyke drome.§

Wanneer sy terugkyk op haar reis en die rol van vroue in die dryf van verandering, is dr. Letlonkane se boodskap duidelik: ※Verbinding is ons grootste bate. Aanvaar uitnodigings om te verbind en te relasioneer. Vorm en informeer jouself. Bel那 in jou eie menslikheid.§

Page Image:

? Mini-simposium oor Akademiese Vernuwing is op Woensdag 7 Mei 2025 deur die kantoor van die Vise-dekaan van Onderrig en Leer aangebied. Die afgelope drie jaar was daar gefokus op die akademiese vernuwing van die MBChB-program. Baie van die ander programme binne die fakulteit het egter ook hul eie akademiese vernuwingreise aangepak. Die fokus van die simposium was dus om die reise van akademiese vernuwing regoor die fakulteit te deel, om 'n kultuur van interprofessionele samewerking en gesprek te bevorder 每 iets wat die sleutel is in die onderrig en leer van alle voorgraadse studente binne ons fakulteit.

Die simposium het begin met 'n uitstalling in die atrium van die Biomediese Navorsingsinstituut (BMNI) van gesondheidsbevorderingsplakkate wat deur tweedejaar MBChB-studente voltooi is as deel van die Gesondheid en Welstand-module. Daar was opgewondenheid by studente en deelnemers aan die simposium, met baie gekwalifiseerde gesondheidsorgpersoneel wat iets nuuts geleer het. Net so het studente die ervaring gehad om hul werk in plakkaatformaat aan te bied en vrae te beantwoord.

Prof Karin Baatjes, Vise-dekaan: Onderrig en Leer van die FGGW, het afgevaardigdes na die simposium verwelkom en gepraat oor die belangrikheid van die bevordering van 'n kultuur van voortgesette akademiese hernuwingsevaluering binne die fakulteit. Baatjes was opgewonde om te deel dat lede van alle voorgraadse programme nou genooi en ingesluit is by die Programhernuwingsevalueringswerkgroep. Dit sal interprofessionele gesprekke en samewerking rondom akademiese hernuwing verder versterk.

Die eerste aanbieder van die program was dr Janet Bell, van die Departement Verpleeg- en Verloskunde, wat hul eerste kohort studente in 2022 van die nuwe B-Verpleegkunde-graad gegradueer het. Bell het beskryf hoe studente se groei in die rigting van die B-Verpleegkunde-gegradueerde eienskappe, en hul persoonsgesentreerdheid in sorgpraktyk, gefasiliteer word deur kritiese refleksie en groepwerk dwarsdeur die vierjaarprogram. Bell het haar praatjie afgesluit deur positiewe terugvoer van gegradueerdes te deel oor hoe hierdie strategie? hul sorgpraktyk versterk het om Professionele Verpleegsters en Verloskundiges te wees, wat begin terugkeer na die departement.

Prof Evette van Niekerk van die Afdeling Menslike Voeding het 'n innoverende en inspirerende visuele weergawe van hul akademiese vernuwing aangebied deur die spysverteringstelsel te gebruik om hul program uit te stippel, getiteld 'Voeding van die Toekoms'. Die kurrikulum word vergelyk met die spysverteringskanaal en -proses, met voedsel- en voedingsinname as plaasvervanger vir die akademiese inhoud.

Hoogtepunte van hul akademiese veranderinge vir die Geregistreerde Dieetkundige sluit in 'n ge?ntegreerde gevallestudie-gebaseerde leerbenadering; versterkte kliniese, gemeenskaps- en voedseldiensmodules; verbeterde interprofessionele opleiding; belyning met die opgedateerde HPCSA-praktykomvang vir 'n dieetkundige; en verbeterde navorsings- en etiekbevoegdhede.

Die Afdeling Arbeidsterapie het hul akademiese hernuwingsproses in 2012 begin. Prof Nicola Plastow het hul reis aangebied en 'n paar stappe uitgelig wat die hernuwingsproses vergemaklik het, soos beplanning en voorbereiding; implementering; hantering van onverwagte uitdagings (bv. die 肆客足球-pandemie); kritiese oorgang van Vorm B na buigsame assessering; en kliniese opleiding. Plastow het die belangrikheid van 'n sterk samewerkende spanbenadering beklemtoon wat erken dat akademiese hernuwing 'n uitdagende proses kan wees. Dit vra vir respek in die span wat akademiese hernuwing dryf en deeglike oorweging van die 'groter prentjie'.

Dr Berna Gerber van die Afdeling Spraak-Taalterapie het gedeel dat hulle in die beginfases van akademiese vernuwing is 每 'n baie goeie plek om te begin'. Nadat hulle 'n gefasiliteerde werkswinkel in Desember 2024 voltooi het, wil die afdeling akademiese vernuwing op 'n wetenskaplike manier benader. Dit beteken dat hulle wil lees, navorsing doen en skryf soos hulle dink en beplan. Die eerste stadiums van vernuwing sal 'n belanghebberbetrokkenheid en die voltooiing van 'n omvangryke oorsig van kurrikulumraamwerke en onderrigmetodologie? vir voorgraadse spraak- en taalprogramme regoor die w那reld insluit.

Ter afsluiting van die aanbiedings van die verskeie programme, het dr Derick van Vuuren van die MBChB-program kurrikulumvernuwing as 'n 'spelwisselaar' beskryf. Van Vuuren het die gehoor daaraan herinner dat akademiese vernuwing ge?nisieer is in reaksie op verskeie internasionale en plaaslike oproepe in die afgelope 10 tot 15 jaar om gesondheidsorgonderwys te transformeer. Daarbenewens het voortgesette interaksie met die HPCSA-program se erkenningsprosesse bygedra tot die motivering vir vernuwing. Soortgelyk aan ander programme, het die vernuwing en implementering van die MBChB-program 'n reis gevolg wat in 2017 begin het, met baie werkswinkels langs die pad. Van Vuuren het sekere 'bestanddele' uitgelig wat nodig is vir 'n vernuwingsproses, soos uitstekende spankommunikasie en samewerking, geduld en respek vir emosies.

'n Verteenwoordiger van die Tygerberg-studenteraad (ook die 4de jaar MBChB-klasverteenwoordiger), me Sharon Adejimi, het die geleentheid afgesluit deur almal te bedank vir hul bydrae tot akademiese vernuwing binne die fakulteit en veral vir die aktiewe insluiting van studente in die proses. Adejimi was opgewonde oor die verskuiwing na 'n interprofessionele samewerking rondom akademiese vernuwing en het meer studente genooi om betrokke te raak en saam met die fakulteit te reis.

Altesaam 'n suksesvolle middag van fakulteitsbetrokkenheid wat ons hoop om jaarliks te herhaal. Saam vorentoe.?

Page Image:

?Hierdie artikel is die eerste keer in The Conversation gepubliseer. Lees die oorspronklike artikel hier.

Die mpox-uitbraak in Afrika is nog 'n voorbeeld van hoe aansteeklike siektes wat as ※iemand anders se probleem" beskou word en hoofsaaklik arm, ontwikkelende lande affekteer, skielik onverwagte w那reldwye bedreigings kan inhou.

Ander voorbeelde van afgeskeepte siektes sluit in die Wes-Nyl-, Zika- en Chikungunya-virusse.

Mpox is in 1958 ontdek (in ape in gevangenskap, vandaar die oorspronklike verkeerde benaming ※aappokkies" ("monkey pox") en die eerste menslike geval is in 1970 ge?dentifiseer. Daarna is dit dekades lank grootliks afgeskeep deur die wetenskaplike en openbare gesondheidsgemeenskappe, beskou as 'n ongewone infeksie in afgele? landelike gebiede in tropiese Afrika sonder relevansie vir die res van die w那reld.

Toe ? ernstige mpox-uitbraak ontwikkelde lande in 2022 getref het, het verhoogde navorsingsbefondsing gelei tot 'n toename in wetenskaplike studies. Op slegs een mediese soekenjin is daar sedert April 2022 meer navorsing geproduseer as in die voorafgaande 60 jaar.

Die w那reldwye mpox-uitbraak van 2022-23 het plaasgevind ten spyte van herhaalde oproepe van Afrika-navorsers vir verhoogde w那reldwye belegging in diagnostiese, terapeutiese en infeksievoorkomingsinstrumente vir mpox.

Die WGO het nou die huidige toename in mpox in Sentraal-Afrika tot 'n openbare gesondheidsnoodtoestand van internasionale belang verklaar.

Dit is die hoogste waarskuwingsvlak vir gebeure wat 'n openbare gesondheidsrisiko vir ander lande inhou en 'n geko?rdineerde internasionale reaksie vereis.

Ons is navorsers van aansteeklike siektes wat aan MIV, SARS-CoV-2 en ander virusinfeksies gewerk het.

Mpox se onlangse geskiedenis is nog 'n herinnering dat 'n aansteeklike siekte in een hoek van die w那reld nie as iemand anders se probleem beskou moet word nie, aangesien dit skielik vinnig en ver kan begin versprei.

Dit beklemtoon ook w那reldwye ongelykhede in hulpbrontoewysing en toegang tot entstowwe, diagnostiek en behandelings. Hierdie is in baie ge?ndustrialiseerde lande beskikbaar gestel en het gehelp om die w那reldwye uitbraak te bekamp, maar ontbreek steeds grootliks in die grootste deel van Afrika.

Die 2022-uitbraak: 'n totale verrassing

Die siekte is herdoop na "mpox", maar die naam van die virus bly vir eers "aappokkies" (MPXV). Dit is nou verwant aan die pokkevirus.

MPXV is as 'n so?notiese siekte beskou wat endemies is in dele van Sentraal- en Wes-Afrika. Dit word hoofsaaklik opgedoen deur noue kontak met wilde soogdiere, veral die hantering van bosvleis, maar daar was geen volgehoue mens-tot-mens-oordrag nie.

Slegs baie af en toe is gevalle buite die endemiese gebiede gesien, as gevolg van besmette reisigers of die invoer van besmette klein soogdiere.

Dit het skielik in 2022 verander: 'n groot, vinnig ontwikkelende w那reldwye uitbraak het meer as 99 000 laboratoriumbevestigde gevalle in 116 lande veroorsaak. Op die hoogtepunt in Augustus 2022 is meer as 6 000 gevalle elke week aangemeld.

Hierdie uitbraak het as 'n totale verrassing gekom: die meeste gevalle is aangemeld uit nie-endemiese lande, meestal by mans wat seks het met mans wat tydens onlangse seksuele ontmoetings besmet geraak het.

Alhoewel die meeste gevalle klinies nie besonder ernstig was nie en die sterftesyfer net meer as 200 is, is die w那reldwye uitbraak op 23 Julie 2022 deur die W那reldgesondheidsorganisasie tot 'n openbare gesondheidsnoodtoestand van internasionale kommer verklaar.

Gelukkig het die gevallesyfers gou gedaal as gevolg van 'n kombinasie van gedragsveranderinge en inenting van risikogroepe.

Moderne entstowwe en antivirale middels met aktiwiteit teen pokkevirus is in baie geaffekteerde ho?-inkomstelande beskikbaar gestel.

Hierdie is in die VSA en Europa ontwikkel en opgegaar, meestal ter voorbereiding vir 'n potensi?le biowapenaanval met 'n pokkevirus.

Die w那reldwye uitbraak in 2022 is veroorsaak deur klade II van MPXV, wat endemies is in Wes-Afrika en nie so virulent soos klade I MPXV nie, wat tot dusver slegs in die Kongo-bekken gesien is.

Daardie eerste openbare gesondheidsnoodtoestand van internasionale kommer met pokkevirus is in Mei 2023 as verby verklaar.

Klade II MPXV-infeksies kom steeds w那reldwyd voor, maar die ergste lyk verby 每 vir eers.

Genoegsaamheid sou misplaas wees, soos ge?llustreer deur die huidige pokkevirus-uitbraak wat stoom optel.

Toename in Afrika

Die Afrika-streek ervaar 'n toename in mpox-gevalle wat in 2023 begin het.

As die kontinent wat die gebiede insluit waar mpox al lank endemies is, bied Afrika nou 'n komplekse mosa?ek:

• gevalle wat voortspruit uit die endemiese, grootliks so?notiese, patroon wat in die verlede oorheersend was
• gevalle wat verband hou met die w那reldwye uitbreking van 2022, byvoorbeeld in Suid-Afrika
• die mees kommerwekkende aantal MPXV klade Ib-infeksies wat uit die Demokratiese Republiek van die Kongo aangemeld is.

Nuwe, gevaarliker stam

Die huidige klade I MPXV (voorheen die Kongo-bekken-stam genoem) is meer virulent as die klade II (Wes-Afrikaanse) stam, wat lei tot 'n ho?r sterftesyfer.

Die voortdurende uitbraak het sy episentrum in die Suid-Kivu-provinsie, oostelike DRK, en het die potensiaal om 'n groot pandemie aan te wakker.

• Dit het 'n duidelike epidemiologiese patroon met volgehoue kettings van mens-tot-mens-oordrag, dikwels via die seksuele roete.
• Dit mag dalk verhoogde oordraagbaarheid h那 (ons weet nog nie)
• Die virus wat dit veroorsaak, is die nuut gedefinieerde klade Ib-lyn. Dit toon mutasies wat die kenmerk is van mens-tot-mens-verspreiding wat na raming sedert September 2023 plaasvind.
• Gevalle getalle styg vinnig, al word baie vermeende gevalle waarskynlik nie getoets nie en dus nie as bevestig getel nie. Om sake te kompliseer, is gevind dat 'n algemeen gebruikte toets infeksies met hierdie afstamming van die virus miskyk.
• Dit raak meestal volwassenes.
• Die sterftesyfer is ho?r as wat dit tydens die w那reldwye uitbreking in 2022 was.

Hierdie uitbraak het reeds gelei tot gevalle van mpox in verskeie buurlande, insluitend sommige (soos Kenia) sonder enige vorige rekord van mpox.

Die uitdaging is enorm. Die oostelike DRK is 'n gebied wat deur verskeie probleme geteister word. Dit sluit in natuurrampe, geweld en aansteeklike siektes, insluitend masels, cholera en poliomielitis vir die DRK.

In onlangse jare het die tweede grootste Ebola-uitbraak ooit in die wyer gebied plaasgevind en, ten spyte van die beskikbaarheid van entstowwe en behandelings, het dit aansienlike uitdagings ingehou.

Wat moet gebeur

'n Onlangse artikel in The Lancet Global Health, waarvan ons mede-outeurs is, beskryf wat gedoen moet word om hierdie uitbraak te beperk en te verhoed dat dit in 'n epidemie, moontlik selfs 'n pandemie, ontaard.

Billike toegang tot diagnostiese toetse, entstowwe en antivirale behandelings vereis politieke toewyding en finansi?le beleggings.

Wetenskaplike ondersoeke is nodig om meer te wete te kom oor blootstellingsinstellings, oordragroetes en kliniese aanbiedings.

Dit is belangrik om die beste maniere te vind om hierdie intervensies te doen.

Ons het die stigting van 'n Afrika-geleide, multidissiplin那re, multi-land Mpox Navorsingskonsortium (MpoxReC) in Afrika voorgestel.

Dit moet navorsing doen oor die uitskakeling van mpox as 'n openbare gesondheidsprobleem.

Daar is geen twyfel dat 'n siekte in een hoek van die w那reld skielik 'n w那reldwye gesondheidsbedreiging kan word nie. Dit is tyd dat die w那reldwye gesondheidstelsel wakker word vir hierdie werklikheid.

Outeurs

• Prof Wolfgang Preiser 每 Hoof: Afdeling Mediese Virologie, Universiteit Stellenbosch
• Dr Cheryl Baxter 每 Hoof: Wetenskaplike Navorsingsondersteuning, Universiteit Stellenbosch
• Prof Jean Nachega 每 Professor: Epidemiologie?

Page Image:

Personeel, studente en alumni van die Universiteit Stellenbosch (US) sluit op Sondag 19 Oktober 2025 by meer as 20 000 langasems aan vir die Sanlam Kaapstad-marathon 每 en ons rig 'n oproep dat selfs meer Maties gaan deelneem.

Of jy nou reeds geregistreer is, nog daaroor dink, of glad nie van plan is om te hardloop nie 每 jy kan steeds die saak ondersteun. Sluit aan by die #Move4Maties-gemeenskap en help ons om R100 000 in te samel ter ondersteuning van die #GradMe-veldtog.

Wat is #Move4Maties?

#Move4Maties is 'n US gemeenskap van studente, personeel, alumni en vriende van die Universiteit wat fisiese uitdagings aanpak om fondse vir studentesteun in te samel.

#GradMe: Help studente om die wenstreep oor te steek

Die #GradMe-veldtog ondersteun studente wat die einde van hul akademiese reis nader, maar fondse kortkom. Deur saam met #Move4Maties te draf help deelnemers mede-Maties om hulle persoonlike wenstreep oor te steek 每 akademies sowel as finansieel.

Maties on the move

※Die #Move4Maties Kaapstad-marathon-geleentheid gaan veral oor Maties wat saamstaan en deelneem met die doel voor o? om mekaar te ondersteun," s那 Alwin Mabuza, fondswerwer in die Afdeling Ontwikkeling en Alumnibetrekkinge by die US.

Alwin s那 meer as 30 deelnemers van die US, waaronder personeel, studente, en alumni, gaan na verwagting aan die 10 km-, 21,1 km- en 42,2 km-geleentheid deelneem.

Onder hulle is Wilma Riekert, Administratiewe Beampte in die Departement Sistematiese Teologie en Ekklesiologie by die Universiteit se Fakulteit Teologie.

Wilma, 'n geesdriftige stapper, het die 10 km-Vredeswedloop in 2024 voltooi en is opgewonde om weer deel te neem. ※Ek is mal oor stap en na 'n onlangse gesondheidskrisis voel ek besonder gese?nd om weer op my voete en in die natuur te wees," s那 sy. ※Ek werk met studente en sien hul daaglikse stryd om op soveel terreine te oorleef. So ek kombineer twee van my passies 每 om te stap en om 'n verskil te maak. Kom draf asseblief saam met my!"

Onthaal voor die wedloop

Die US bied 'n spesiale onthaal aan vir #Move4Maties-deelnemers op Donderdag 16 Oktober, met 'n gasspreker, die kans om mede-deelnemers te ontmoet, en 'n geskenksakkie-insameling.

Hoe kan jy betrokke raak

Nog nie geregistreer nie? Jy kan steeds inskryf en die saak ondersteun.?

• Registreer hier om by die #Move4Maties-span aan te sluit.
• Begin om fondse in te samel op GivenGain.
  
• Registreer teen 10 September 2025 om die voorwedloop-onthaal by te woon.
  

Page Image:

Hierdie artikel is eerste gepubliseer in The Conversation. Lees die oorspronklike artikel hier.

Daar wydverspreide probleme met die bestuur van Suid-Afrika se gesondheidsorgstelsel. 'n Aantal aanwysers dui op hierdie disfunksie. Dit sluit in die groot aantal bestuurders in waarnemende posisies, gereelde veranderinge in senior leierskap, swakker gesondheidsuitkomste as lande met soortgelyke hulpbronne, en die algehele agteruitgang van moraal en vertroue in die openbare gesondheidstelsel.

Hierdie aanwysers bevestig dat daar stelselwye mislukkings is. En dat baie gedoen moet word om die bestuur van die Suid-Afrikaanse gesondheidstelsel te verbeter.

Die bevindinge is gemaak deur 'n paneel wat deur die Akademie vir Wetenskap van Suid-Afrika aangestel is. Die paneel van sewe lede het bestaan uit 'n multidissiplin那re groep Suid-Afrikaanse navorsers, akademici en praktisyns in openbare gesondheid en gesondheidstelsels.

Die bevindinge onderstreep dat swak bestuur voortspruit uit baie onderling verwante faktore. En dat die land se komplekse gesondheidstelsel steeds be?nvloed word deur sy historiese konteks van kolonialisme, uitsluiting, fragmentasie en ongelykheid.

Daar is egter voorbeelde van goeie diens en gesondheidswerkers wat toegewy is aan hul werk en om goeie, selfs uitstekende sorg te verskaf. Hierdie "areas van uitnemendheid" kan regoor die land en op alle vlakke in die gesondheidstelsel gevind word. Deur uit hierdie areas van uitnemendheid te put, kan ons aanbevelings maak oor hoe om Suid-Afrika se gesondheidstelsel te verbeter.

Ons het gepoog om aanbevelings te maak wat duidelik is, deur bewyse ingelig is, reageer op die bestuursuitdagings wat ge?dentifiseer is en haalbaar is om te implementeer. Om niks te doen nie, kan op die lange duur duurder wees. Dit sal onder andere ook groter ongelykheid in gesondheid in Suid-Afrika skep.

Die paneel beveel agt stappe aan 每 in geen spesifieke volgorde nie 每 om sleutelbestuurskwessies aan te spreek.

Die agt stappe wat nodig is

1. Definieer en kommunikeer 'n duidelike openbare waardemissie en die mandaat vir elke vlak van die gesondheidsdiens en elke regeringsakteur.

Die Nasionale Departement van Gesondheid speel 'n kritieke rentmeestersrol vir die hele gesondheidstelsel. Dit moet alle regeringsakteure betrek by die openbare waardemissie om Universele Gesondheidsdekking te bereik en sy doelwitte dwarsdeur die gesondheidstelsel kommunikeer en institusionaliseer. Dit beteken om alle sektore, vennote en belanghebbendes te betrek by die werk aan daardie visie.

Die departement moet die terme van betrokkenheid vasstel, regeringsre?lings skep om gesondheidsuitkomste te verbeter, en institusionele re?lings vir verantwoordbaarheid binne die openbare en private sektore verbeter. Statut那re en eksterne regulerende liggame in die gesondheidsektor, ombudsstrukture en toesigrade moet geprioritiseer word.

Personeelprestasie regoor die gesondheidstelsel moet gedefinieer word deur wat bereik moet word eerder as bloot aktiwiteite wat personeel moet doen. Aansporings moet gedrag en aksie bevorder wat die openbare diensmissie sal verwesenlik.

2. Werk wetgewing en bestuursstrukture op om hulle van gevestigde belange te isoleer en hulle uitvoerende eerder as bloot adviserende funksies te gee.

Verantwoordbaarheidsstrukture moet doeltreffend gemaak word deur die volgende:

• Wysig konflikte binne wetgewing wat die delegering van bestuursrolle en aanspreeklikheid verswak of ondermyn.
• Implementeer die aanbevelings van die Mededingingskommissie se Gesondheidsmarkondersoek oor privaatsektorregulering. Die ondersoek het bevind dat die Suid-Afrikaanse privaat gesondheidsorgmark gekenmerk word deur ho? en stygende koste van gesondheidsorg en mediese skemadekking, beduidende oorbenutting en 'n afwesigheid van aantoonbare gepaardgaande verbeterings in gesondheidsuitkomste.
• Institusionaliseer 'n openbare waardemissie in die doelwitte van alle gesondheidsinstellings, vlakke en sektore wat ooreenstem met 'n nasionale openbare waardemissie die gesondheidstelsel ondersteun.
• Stel re?lings in om die fokus op die openbare waardemissie te verseker. Stel byvoorbeeld meer as een toesighoudende entiteit in 'n gegewe omgewing op, insluitend 'n eksterne reguleerder, ombud of onafhanklike raad.
• Skep doeltreffende verantwoordingsstrukture om kaping van bo (politici of senior bestuurders) en van onder (belanghebbendesgroepe, professionele groepe, vakbonde) te voorkom.
• Rade (byvoorbeeld van statut那re liggame) moet gestruktureer word om skeiding van entiteite wat verantwoordelik is vir nominasie en aanstelling, en die verwydering van lede, te verseker. Verwydering moet 'n besluit deur meer as een party vereis.
• Om te bestuur, moet rade (byvoorbeeld van hospitale) en komitees toepaslike besluitnemingsbevoegdhede vir die struktuur h那, eerder as om beperk te wees tot 'n adviserende rol.

3. Delegeer gesag toepaslik aan elke vlak en binne vlakke van die gesondheidstelsel.

Elke akteur moet die nodige gesag h那 om hul werk uit te voer en verantwoordelikheid daarvoor te neem. As die regte mense in plek was, sou dit moontlik wees om te delegeer sonder (of met minder) risiko. Toesigstrukture op elke vlak wat ge?soleer is van gevestigde belange, sou vertroue skep dat elke vlak binne sy mandaat en volgens standaard opereer. Voorbeelde sluit in rade en gemeenskapsgroepe wat gesondheidsuitkomste of -prosesse meet.

Die ontwerp van die voorgestelde Nasionale Gesondheidsversekering hou moontlik aansienlike risiko's vir desentralisasie in deur baie gesondheidsdiensfunksies na die nasionale vlak te verskuif. Aandag moet gegee word om die rolle en verantwoordelikhede van verskeie spelers te verduidelik wanneer dit by die NGV-fonds kom.

Gebrek aan vertroue in die bestuur van die fonds kan aangespreek word deur dit onafhanklik van die Departement van Gesondheid te maak met toepaslike onafhanklike toesigstrukture.

4. Kry die regte mense 每 etiese mense met die toepaslike bevoegdhede 每 in leierskap- en bestuursposisies binne die gesondheidstelsel.

Om dit te bereik, moet meriete (die demonstrasie van bevoegdhede wat toepaslik is vir die pos) die prim那re basis vir aanstelling wees. Prosesse, insluitend die kriteria vir aanstellings, moet deursigtig en oop wees vir openbare ondersoek.

5. Omring bestuurders en leiers met funksionele, doelgerigte stelsels sodat hulle hul werk kan doen.

Dit sluit menslike hulpbronne, verkryging en gesondheidsinligtingstelsels in.

Verkryging is 'n funksie wat deur te veel, soms teenstrydige re?ls beheer word. Vereenvoudiging van die re?ls en groter delegering aan fasiliteits- en distrik- of subdistrikbestuurders is nodig.

Oormatig komplekse verkrygingstelsels belemmer desentralisasie, aangesien die kompleksiteit van bestaande re?ls dit moeilik maak vir gedesentraliseerde bestuurders. Dit beteken nie dat elke fasiliteit sy eie medisynetenders moet uitreik nie. Maar daar is geen rede waarom sterk subdistrikkantore of groter fasiliteite nie voorrade van transversale tenders moet bestel sonder veelvuldige lae van ho?vlak-goedkeuring nie.

Prim那re sorgfasiliteite behoort eenvoudige onderhoudsprobleme te kan regstel sonder om maande of jare te wag vir goedkeuring van ho?r vlak of die Departement van Openbare Werke. Hierdie gebrek aan gedelegeerde magte, tesame met oormatig komplekse re?ls oor begrotings en verkryging, belemmer die effektiewe funksionering van baie gemeenskapsfasiliteite.

Die hervormings wat nodig is met betrekking tot verkryging sluit in:

• delegering van verkrygingsbevoegdhede aan fasiliteitsbestuurders;
• e-verkrygingstelsels, elektroniese katalogusse met verbeterde prysbenchmarking, elektroniese voorraadbestuurstelsels, strepieskodering en vinniger vereenvoudigde elektroniese bestelstelsels;
• insluiting van mediese voorrade en toerusting in transversale tenders om skaalvoordele te behaal.

6. Ondersteun bestuurders op elke vlak met die hulpbronne, begrip en vermo? om spanne te bou en aandag te gee aan die verhoudings wat komplekse stelsels laat werk.

Stelsels van verantwoordbaarheid moet versterk word. Hulle moet egter ook voorsiening maak vir innovasie en leer uit foute, en mentorskap en opleiding ondersteun.

Hulpbronne regoor die land in beide die openbare en private sektore moet aangewend word om bestuurskapasiteit te verbeter. Vennootskappe met navorsings- en akademiese instellings het in die verlede sukses getoon. Die departement van gesondheid moet oorweeg om distrikte te identifiseer wat deur relevante universiteitsdepartemente ondersteun moet word om hul bestuurskapasiteit en -benadering te versterk.

7. Benut die potensiaal van gemeenskapsdeelname op 'n outentieke manier om gepaste, respekvolle en responsiewe gesondheidsdienste te verseker en om gesondheidsdiensuitkomste en -prosesse te monitor.

Vir gemeenskapsbestuurstrukture is duidelike stappe nodig om kliniekkomitees, hospitaalrade en ander entiteite te versterk.

8. Tree op teen pligsversuim en dade van korrupsie en beskerm fluitjieblasers

Om effektief te wees, moet bestuur verstaan word as 'n verspreide funksie wat op alle vlakke moet funksioneer. Rolverduideliking en delegering van gesag sal verspreide bestuur bevorder.

Die openbare sektor se menslike hulpbronstelsel in sy huidige vorm bevorder nie aanspreeklikheid nie, aangesien dit nie voldoende onderskei tussen goeie en swak prestasie nie. Besluite soos bevordering, voortgesette indiensneming of aansporings moet gekoppel word aan objektiewe assessering gebaseer op prestasiedata. Gesondheidsbestuurders in die besonder benodig duideliker belyning tussen HR-prestasie-assessering en gevolgbestuur.

Bestuurders moet bemagtig word om teen pligsversuim op te tree. Onvoldoende gevolgbestuur sal korrupsie en onbevoegde prestasie aanmoedig.

Bestuurders wat nie teen pligsversuim optree nie, moet aanspreeklik gehou word. Delegering en groter plaaslike beheer oor menslikehulpbronprosesse sal dit makliker maak.

Optrede teen korrupsie vereis ook intervensie buite die gesondheidstelsel, tesame met verbeterde funksionering deur staatsondersoekende en verwante owerhede.

Implementering

Hierdie aanbevelings is dalk nie maklik om te implementeer nie. Maar as hierdie geleenthede nie aangegryp word nie, sal dit Universele Gesondheidsdekking selfs meer onwaarskynlik maak en eerder lei tot die situasie waarin kwaliteit gesondheidsorg slegs vir 'n minderheid Suid-Afrikaners beskikbaar word.

Die paneel glo dat hierdie aanbevelings die sentralisasie-desentralisasie-spanning wat in alle gesondheidstelsels teenwoordig is, balanseer. Die onlangse ondertekening van die Nasionale Gesondheidsversekeringswet beklemtoon die risiko's van die implementering van 'n nasionale gesondheidsversekeringstelsel binne die huidige konteks van swak bestuur in beide die private en openbare sektore.

Hierdie is 'n geredigeerde uittreksel uit die verslag, Acheving Good Governance and Management in the South African Health System, gepubliseer deur die Akademie vir Wetenskap van Suid-Afrika. Dr. Mark Bletcher, hoofdirekteur, gesondheid en maatskaplik, by die Nasionale Tesourie, was ook 'n lid van die paneel.

• Lilian Dudley - Emeritus Medeprofessor Gesondheidstelselnavorsing, Universiteit Stellenbosch
• Catherine Mathews - Hoofspesialiswetenskaplike, Suid-Afrikaanse Mediese Navorsingsraad
• Flavia Senkubuge - Adjunkdekaan: Verhoudinge met Gesondheidsbelanghebbendes in die Fakulteit Gesondheidswetenskappe, Universiteit van Pretoria
• Guinevere Lourens - Navorsingsgenoot by die Ukwanda Sentrum vir Landelike Gesondheid, Universiteit Stellenbosch
• Leslie London - Head of the Division of Public Health Medicine in the School of Public Health and Family Medicine, 肆客足球 of Cape Town
• Sharon Fonn - Professor, Skool vir Openbare Gesondheid, Universiteit van Gotenburg, Swede, Universiteit van die Witwatersrand

Page Image:

Hierdie Vrouemaand vier ons akademiese personeellede aan die Universiteit Stellenbosch (US) wat denke vorm en uitnemendheid deur hulle onderrig inspireer. Hierdie merkwaardige opvoeders bring passie, vernuwing en toewyding na die lesinglokaal en help studente om te floreer en sukses te behaal. Hulle stories weerspie?l die impak van vroue in die hart van die US se akademiese gemeenskap.

Prof Bronwyn豕 Coetzee, ? medeprofessor in die Departement Sielkunde, beklee ? gesogte genootskap van die Onderrigbevordering aan Universiteite-program en het ? Y1-gradering van die Nasionale Navorsingstigting (NNS). Sy het ? agtergrond in gesondheidsielkunde en haar onderrig en navorsing fokus op die geestesgesondheid van die jeug, kritiese pedagogie en inklusiewe onderwys. Coetzee is passievol oor die groei en etiese betrokkenheid van studente en kombineer intellektuele nougesetheid met sorg deur tegnologie en dialoog te gebruik om transformerende leeromgewings te skep wat die volgende generasie sielkundiges en opvoeders bemagtig.
 
Kan jy ons ? bietjie meer oor jou agtergrond vertel?
My akademiese reis het by die US begin, waar ek voorgraads menslike lewenswetenskappe bestudeer en later my PhD in sielkunde voltooi het. Die kruispunt van gesondheid en menslike gedrag het my reeds vroeg gefassineer, veral hoe psigososiale faktore behandelingsnakoming en geestesgesondheid in kwesbare populasies be?nvloed. Onderwys het natuurlikerwys uit my navorsingsbelangstellings voortgevloei, maar my ware passie daarvoor het tydens my vroe? rolle as ? tutor en junior dosent in sielkunde vlamgevat. Ek het toe besef dat onderwys transformerend kan wees en nie net oor die lewering van inhoud gaan nie, maar ook om ruimte vir kritiese denke, debat en konneksie te skep. Daardie gevoel van gedeelde leer vuur my passie vandag nog aan.

Het enige onderwysers, mentors of rolmodelle ? blywende indruk op jou gemaak?
Ek het oor die jare verskeie mentors en rolmodelle gehad. My gidse gedurende my studentejare was dosente wat kritiese denke aangemoedig en hulle onderrig op die Suid-Afrikaanse konteks gegrond het, wat my gehelp het om die toepaslikheid en verantwoordelikheid van sielkunde in ons samelewing in te sien. Later, toe ek my eie voete in die akademie begin vind het, is ek veral deur kollegas be?nvloed wat ? verhoudings- en studentgesentreerde benadering tot hulle onderrig uitgeleef het. Hulle was ook bedagsame mentors wat nadenke, samewerking en sorg in die akademie aangemoedig het. Hulle voorbeeld het my oortuiging gevorm dat goeie onderwys nie bloot oor kundigheid of prestasie gaan nie, maar oor die bou van vertroue, die skep van ruimte vir verskille, en om die menslike dimensies van onderwys te koester.

Is daar ? spesifieke aspek van jou kursus of vakgebied wat jy veral graag onderrig?
Ek onderrig op voor- 谷n nagraadse vlak en beskou elk van hierdie onderwysruimtes as geleenthede om die groei, weetgierigheid en selfvertroue van studente te ondersteun. Onderrig op hierdie vlakke het my uitgedaag om deeglik oor toeganklikheid en betrokkenheid na te dink om te verseker dat elke student, ongeag hulle agtergrond, voel dat hulle ondersteun word en behoort. In ? konteks soos ons s'n, waar ho?r onderwys dikwels as vervreemdend of uitsluitend ervaar is, is dit noodsaaklik dat onderrig ? gevoel van behoort en ? gedeelde doelwit bevorder. Ek waardeer alle aspekte van my onderwysportefeulje, maar het ? besondere passie vir nagraadse onderrig. In my seminare word studente aangemoedig om diep met komplekse en dikwels emosioneel gelaaide onderwerpe om te gaan. Baie studente put uit hul eie ervarings en insigte, wat die leeromgewing verryk en teorie in geleefde werklikheid veranker. Ek is mal daaroor om toe te kyk hoe hulle die skuif van passiewe leerders tot aktiewe gesprekvormers maak en visualiseer hoe hulle d赤t wat hulle leer in die praktyk en in hulle eie lewe kan gebruik.

Wat beteken dit vir jou om vandag ? vrou in die akademie te wees?
Dit is lonend, maar ook uitdagend. Die akademie is ? ruimte wat baie geleenthede bied, maar dit gaan ook met wesentlike druk gepaard. Vir baie van ons gaan dit hand aan hand met ander verantwoordelikhede, of dit nou is om kinders groot te maak, vir familie te sorg of bloot te probeer om ? gebalanseerde en vol lewe te lei. Ek het met verloop van tyd geleer om meer doelbewus te wees oor hoe ek werk en wat ek prioritiseer. Ek het besef dat dit moontlik is om met empatie en vriendelikheid te lei en te onderrig, en dat konsekwentheid en sorg dikwels net soveel soos kwalifikasies saak maak. Ek het ook die waarde daarvan begin insien om eerlik met studente en kollegas te wees oor die uitdagings wat met die akademiese lewe gepaardgaan 每 nie om hulle te ontmoedig nie, maar om ruimte te skep vir re?le gesprekke oor hoe ons mekaar ondersteun en groei.

Hoe inkorporeer jy tegnologie in jou onderrig en watter rol dink jy sal kunsmatige intelligensie (KI) in die toekoms van ho?r onderwys speel?
Tegnologie speel ? integrale rol in my onderwyspraktyk, veral in die bevordering van toeganklikheid en betrokkenheid van groot en diverse studentegroepe. Ek probeer daarmee eksperimenteer en kyk wat die beste vir my 谷n die studente werk. KI is reeds ingebed in die manier waarop ons werk, en ek glo dit sal al hoe meer ? kernrol in die toekoms van ho?r onderwys speel. Ek gebruik KI-instrumente in my eie akademiese werk en moedig my studente aan om dieselfde te doen. Maar die teenwoordigheid van KI in onderrig en leer maak dit belangriker as ooit om die ontwikkeling van kritiese denke, akademiese geletterdheid en etiese redevoering te prioritiseer. As opvoeders is ons rol nie om hierdie tegnologiese verskuiwings te weerstaan nie, maar om studente te help om dit te navigeer op maniere wat leer versterk, akademiese integriteit handhaaf en hulle vir ? toenemend digitale akademiese en professionele w那reld voorberei.

FOTO: Stefan Els

Page Image:

Sewe studente-entrepreneurs aan die Universiteit Stellenbosch (US) het tot die streeksronde van Entrepreneurskapsontwikkeling in Ho?r Onderwys (EOHO) se Entrepreneurskap-intervarsity 2025 deurgedring. Dit is die sewende jaar van hierdie inisiatief wat ontwerp is om die kollig te laat val op innovasies wat met studente aan die stuur werklike uitdagings met 'n Suid-Afrikaanse fokus aanpak.

SU LaunchLab, die Universiteit se ondernemingsinkubator en 'n dryfveer agter studente-entrepreneurskap op kampus, sal ondersteuning vir opleiding en mentorskap aan hierdie finaliste verskaf ter voorbereiding op die nasionale eindronde. Die wenner kry 'n kontantprys van R100 000 en die geleentheid om hulle onderneming na die volgende vlak te neem.

EOHO se Entrepreneurskap-intervarsity bring 26 universiteite vanuit ses streke teen mekaar te staan. Die 2025-tema handel oor volhoubare en skaleerbare innovasies. Dit sluit ten nouste aan by globale uitdagings soos klimaatsverandering, gesondheid, hulpbronuitputting, voedseltekorte, omgewingsvolhoubaarheid en sosiale ongelykheid.

Die US se interne uitnodiging vir aansoeke in April vanjaar het entrepreneuriese ywer en talent aangevuur. Twintig belowende aansoekers is uitgenooi om op 21 Julie hulle onderneming by die LaunchLab te kom lanseer. 'n Paneel beoordelaars het dan die voorleggings vir markgereedheid, volhoubaarheid en impak geassesseer.

Na 'n strawwe keurproses het die beoordelaars sewe entrepreneurs uitgekies om die US by die streeksronde te verteenwoordig.

Kategorie 1: Bestaande onderneming 每 tegno  

EV-Fleet-Sim (onder leiding van Chris Abraham, nagraadse Ingenieurswese-student)

EV-Fleet-Sim is 'n data-en-sagteware-beginneronderneming wat organisasies help om die energie- en herlaaibehoeftes te voorspel wat oorskakeling van 'n fossielbrandstofvloot na elektriese voertuie sal verg.

SafeGuard Technologies (gestig deur Tumelo Mokoena, voorgraadse Elektriese en Elektroniese Ingenieurswese-student)

Safeguard Technologies is 'n onderneming vir sekuriteitgerigte innovasie in Stellenbosch wat daarin spesialiseer om gevorderde, tegnologiegedrewe oplossings te ontwikkel wat werklike sekuriteitsuitdagings in gemeenskappe aanpak 每 veral in gebiede met ho? volumes voetgangerverkeer, soos Stellenbosch.

Kategorie 2: Bestaande onderneming 每 sosiale impak

Thallo (onder leiding van Abigail Larsen, BCom Internasionale Besigheid-student) 

Thallo is 'n sosialemediaplatform wat die gaping tussen ondersteuners en organisasies oorbrug. Dit bied organisasies 'n platform om regstreeks met ondersteuners te skakel, en stel ondersteuners in staat om met die organisasie om te gaan. Hierdie omgang maak dit vir ondersteuners moontlik om 'n digitale Thallo-profiel te skep waar al hulle sosiale verantwoordelikheid aangeteken word.

Taptic (Pty) Ltd (onder leiding van Veer Gosai, voorgraadse BSc Geo-informatika-student)

Taptic (Pty) Ltd is 'n opvoedkundige beginneronderneming wat via hulle webbladsye en mobiele apps opvoedkundige hulpbronne aan miljoene studente in sewe Afrikalande verskaf.

Kategorie 3: Bestaande onderneming 每 algemeen
 

Report Buddy (gestig deur Robyn Border, voorgraadse Datawetenskap-student)

Report Buddy is verslagdoeningsagteware wat ontwerp is om neurofisiolo? te ondersteun met die outomatiese generering van verslae, wat tyd bespaar en die akkuraatheid van verslae verbeter.

Kategorie 4: Kommersialisering van Akademiese Navorsing (voorheen 'Navorsinggebaseerde onderneming', herbenoem in 2025)

OncoLign (onder leiding van Louise Fourie, PhD-kandidaat in kankernavorsing)

OncoLign is 'n KI-gedrewe instrument wat ten doel het om bekostigbare, toeganklike terugvoer te verskaf ten einde chemoterapiereaksie te optimeer. Die instrument sal onkolo? daarin ondersteun om behandeling volgens die persoon aan te pas deurdat dit ontleed hoe lewermetabolisme chemoterapiereaksies be?nvloed.

NAVU Group (gestig deur Amohetsoe Shale, magisterkandidaat in Ingenieurswetenskappe in Biomediese Ingenieurswese)

'n Innovasie in biomediese ingenieurswese met die oogmerk om prosteses te verskaf wat op ho? vlak funksioneer, pasgemaak kan word, plaaslik vervaardig kan word en veel duursamer as ander produkte is.

Die streeksronde van die EOHO Entrepreneurskap-intervarsity, waar US-studente-entrepreneurs teen eweknie? vanoor die Wes-Kaap sal meeding, was op 12 en 13 Augustus 2025. Daarna dring die finaliste wat gekies word deur na die nasionale kompetisie, wat later vanjaar in Johannesburg plaasvind.

Wanneer hierdie studente in die volgende ronde gaan meeding, dra hulle ook die ambisie en innoverende gees van die US uit. Die Universiteit bly daartoe verbind om, deur middel van ondersteuning deur SU LaunchLab en die US se bre?r Afdeling Innovasie en Kommersialisering, studentepotensiaal in skaleerbare impak om te skakel, een idee op 'n keer.

Page Image:

?Stellenbosch mag wel vir akademiese uitnemendheid en wynlandgoedere bekend wees, maar 'n nuwe narratief is besig om agter die poskaartprentjie uit te skuif 每 een wat die dorp as ernstige mededinger in die ekonomie van sakegeleenthede en innovasie posisioneer. D赤t was die onderliggende boodskap van Meet Stellenbosch, die vlagskip- jaarlikse byeenkoms wat die Universiteit Stellenbosch (US) se Sentrale Kantoor vir Geleenthede en Konferensies (SKGK) in samewerking met Besoek Stellenbosch (Visit Stellenbosch) aanbied. Hierdie vierde ontmoeting het belanghebbendes uit verskeie sektore aangetrek: vanuit die akademiese, sake-, toerisme-, tegnologie- en eiendomsektor. Dit het openhartige gesprekvoering oor die toekoms van geleenthede en besigheid in Stellenbosch 每 en verder 每 opgelewer.

Vanjaar se tema, 'Die Empatiese Voorsprong: Mensgerigte geleenthede, lidmaatskap van verenigings en akademiese uitnemendheid', het die sakew那reld uitgedaag. Ons moet vrae begin stel soos: Hoekom bied ons geleenthede aan? Vir wie is dit bedoel? Hoe kan ons geleenthede ontwerp wat nie net inlig nie, maar transformeer?

Die Onderburgemeester van Stellenbosch Munisipaliteit, Maynard Slabbert, het die verrigtinge begin deur te s那 hoe welkom die dorp se opkomende rol as voorkeursakebestemming is. Hy het genoem dat 'n geslaagde oorgang nie net oor lokale gaan nie; dit verg 'n gemeenskaplike doel en duidelike boodskap. Dit behels 'n verskuiwing vanaf blote bemarking van die dorp na betekenisvolle posisionering daarvan.

Volgens Anita Nel, Hoofdirekteur: Afdeling Innovasie en Kommersialisering aan die US, is daardie posisionering alreeds stilweg aan die gebeur. Stellenbosch is lank reeds as toerismebestemming bekend, maar dit raak al meer lewensvatbaar vir ernstige besigheid. Die sterk akademiese basis, groeiende innovasie-infrastruktuur en ondernemings soos die SKGK is deels waarom d赤t wat met geleenthede verrig kan word, aan die verander is.

Die res van die ontmoeting het die programtema voortgesit. Een van die sessies wat die meeste gesprek uitgelok het, was die interaktiewe sessie oor empatiegedrewe leierskap wat deur bekende skrywer en spreker Nikki Bush gefasiliteer is. Sy het die afgevaardigdes, gewapen met soesjiestokkies en dobbelstene, gelei in tas-intensiewe oefeninge wat teenwoordigheid, besinning en betrokkenheid aanmoedig. Haar oefeninge laat deelnemers oorskakel van stuuroutomaat na teenwoordig wees. Dit is 'n subtiele herinnering daaraan dat werklike ekonomiese groei ook afhang van die soort leierskap wat ons bevorder 每 nie net in raadsale nie maar ook in spanne, gemeenskappe en ons self.

Die eerste paneel van die dag het oor 'n terugkerende vraag gehandel: Watter blywende impak het konferensies werklik? Corn谷 Koch (Wesgro) was moderator, en perspektiewe is aangebied deur profs Eugene Cloete en Sa'ad Lahri van die US asook professionele geleentheidspraktisyns Ansu Colditz (XL Millennium) en Gwynneth Matthews (Southern Sun Conferences). Die paneel het die voortgaande rimpeluitwerking van konferensies verken, van akademiese samewerkingsinisiatiewe tot bedryfstransformasie. Die sleutelgedagte waarmee die afgevaardigdes gelaat is, was dat geleenthede nie as afgeslote momente ontwerp moet word nie, maar as platforms vir langtermynwaarde.

David Zimmerman se aanbieding oor mensgerigte geleentheidsontwerp het verder die ewewig tussen tegnologie en oogmerk ondersoek. Hoewel hy toegee dat kunsmatige intelligensie (KI) 'n al groter rol in die bedryf speel, waarsku Zimmerman dat ons nie moet toelaat dat dit die menslike bande oorweldig waarop werklik doeltreffende geleenthede berus nie. Tegnologie moet, na sy mening, menslike verbintenis dien, nie vervang nie. Die sessie het bevestig dat tegnologie en KI die meeste saak maak wanneer dit menslike bande beskerm en versterk.

Geleenthede moet vir mense ontwerp word, nie net vir programme nie. D赤t het aan die hart gel那 van die tweede paneel, wat gefokus het op die rol wat verenigings vervul om sterker gemeenskappe te bou. Glenton de Kock (SAACI, die Suider-Afrikaanse Vereniging vir die Konferensiebedryf), Rema van Niekerk-Wiese (FEDHASA, die Gefedereerde Gasvryheidsvereniging van Suid-Afrika) en Zelda Coetzee (Event Academy Africa) het met moderator dr Theuns Vivian van die Stad Kaapstad in gesprek getree oor hoe organisasies wat op lidmaatskap berus, in 'n gefragmenteerde w那reld kan tersaaklik bly. Verenigings kan nie op re?lmaat alleen vertrou om bande te smee nie. Dit verg empatie, egtheid en langtermyndenke om vorm te gee aan hoe verenigings hulle gemeenskappe betrek.

Die laaste paneel was onder leiding van Catherine Channing, Bestuurder: SKGK, en het op voldoening gefokus. Hoewel dit dikwels as 'n administratiewe funksie beskou word, kan voldoening ook as strategiese instaatsteller gesien word. Die bespreking het risiko-en-sekuriteitskenners uit die openbare sowel as privaat sektor ingesluit, onder andere Brandon Como, Wynand du Toit, Dirkie van der Merwe, Nicola Martine, Erik Oosthuizen en Zingani Tshefu. Hulle het gesamentlik verken hoe regulering, veiligheid en toestemmings herbedink kan word as instrumente vir insluiting, toeganklikheid en vertroue 每 nie net vir beheer nie.

Die geleentheid het afgevaardigdes in staat gestel om, buite die formele sessies om, met uitstallers te skakel deur middel van 'n uitgesoekte tentoonstelling van plaaslike ondernemings en verskaffers. 'n Koopbewysstelsel het die gaste aangemoedig om aanbiedings te ondersoek en regstreeks met verkopers om te gaan. Dit het 'n minder transaksionele, meer deelnemende ruimte geskep.

Op die tweede dag het die afgevaardigdes met Stellenbosch self kennis gemaak op begeleide perseelbesoeke 每 byvoorbeeld na Art Mile, Skilpadvlei, Asara, US-fasiliteite en die Stellenbosch Hotel 每 wat die dorp se veelsydigheid ten toon gestel het.

Uiteindelik het Ontmoet Stellenbosch 2025 nie op 'n vertoning van skaal neergekom nie, maar van oogmerk. Die geleentheid het van groeiende volwassenheid in Stellenbosch se ekonomiese identiteit getuig 每 een wat in empatie, doelgerigtheid en samewerking gewortel is. Dit het daarop gedui dat die toekoms van sakegeleenthede in Stellenbosch ontwerpgestuur sal wees, gemeenskapsgerig en strategies by die streek se bre?r aspirasies ingeskakel.

In 'n tydvak waarin gehore meer betekenis en minder bemarking wil h那, is hierdie verskuiwing moontlik Stellenbosch se grootste mededingende voorsprong.

Page Image:

Lynn Hendricks, dosent in die Afdeling Gesondheidstelsels en Openbare Gesondheid aan die Fakulteit Geneeskunde en Gesondheidswetenskappe sedert 2022, het 'n taamlik moeilike jaar gehad.

Haar Global Minds PhD-projek getiteld ' More than a Pill: Producing the Story of Adherence to ART for Young Women Living with Perinatal HIV' het vroe?r vanjaar die eerste Inklusiewe Gesondheidsnavorsingstoekennings in Brasili? gewen. Die projek was 'n samewerking tussen KU Leuven en die Universiteit Stellenbosch.

Hendricks, wat op 12 Desember graadvang, is die eerste Global Minds PhD-beurshouer van Suid-Afrika en het haar gesamentlike PhD in 2018 begin. KU Leuven, Belgi? se grootste universiteit, kies uitsonderlike studente van ontwikkelende lande as beurskandidate om hul PhD daar te verwerf, met die oog daarop dat hulle die kundigheid wat in hul tuisland opgedoen is, kan gebruik.

※Die beste deel van die samewerking met twee universiteite in my PhD was die internasionale samewerking met plaaslike geur en konteks. Ons kon by mekaar leer en ons tuisomgewings besoek en daarin verdiep terwyl ons teoreties en akademies groot vordering gemaak het. Om die gemeenskap by hierdie projek te betrek, van konseptualisering tot verspreiding, was die mees inspirerende hoofstuk. Woorde kan nooit reg laat geskied om te beskryf hoeveel ek geleer het by die ware kenners 每 ons jong vroue in Kaapstad 每 wat die w那reld ge?nspireer het met die dapperheid en moed om hul stories te deel nie," s那 Hendricks.

※Om graad te vang en te voeldoen aan die voorwaardes vir graduering aan twee universiteite, is was 'n verhaal wat net leeus kon vertel. Ek was by KU Leuven geregistreer vir 'n PhD in Sosiale Wetenskappe met Prof Karin Hannes en vir 'n PhD in Openbare Gesondheid met Prof Taryn Young. Dit het twee protokolhersienings, twee etiekaansoeke, twee doktorale skole en verslagdoening, twee tesisbeoordelingskomitees, en uiteindelik twee ho?rgraadkomitees, en twee voorleggings beteken. Dit was veeleisend, uitdagend en so lonend. Die ondersteuning van my studieleiers, familie, kollegas en vriende het my deurgedra.

※Tydens my PhD-reis het ek 'n moeder geword en saam het hierdie ervarings my gevorm tot die navorser en persoon wat ek vandag is. Ek glo in billikheid, geregtigheid en insluiting. Ek glo dat die akademie op die skouers van reuse rus en hierdie reuse is ons publiek en gemeenskappe. Dis hoekom ons doen wat ons doen."

Hendricks s那 die gradeplegtigheid in KU Leuven was baie anders as die gewone seremonie. ※Omdat dit in Belgi? was, kon ek nie my familie teenwoordig h那 nie. Daar is 'n oop aanbieding van jou werk, met 'n jurie teenwoordig (almal in gewade en fluweelhoede) in 'n hofsaal met 'n gratis openbare skakel om aan te sluit en die aanbieding te kyk. Na die aanbieding vra elke lid 'n paar vrae. Die jurie verlaat dan die vertrek vir wat soos eeue voel, en nadat hulle terugkeer word aangekondig dat jy Doktor in Sosiale Wetenskappe behaal het, en jy word jou graadsertifikaat oorhandig. Ongelukkig is daar geen toga nie. Ek is dus so opgewonde dat ek oor die verhoog in Stellenbosch kan loop en hier saam met my familie en vriende kan vier. En dat ek uiteindelik die rooi toga kan dra!

※Ek was so verbaas oor hoe God deure oopgemaak het vir hierdie meisie van die Kaapse Vlakte. Enigiets is moontlik as jy net glo en die werk insit om jou drome te verwesenlik. Maar moenie vergeet nie, navorsing is 'n spansport, en elke speler moet en kan 'n stem h那."

Onderskrif: Prof Karin Baatjes, FGGW Visedekaan: Leer en Onderrig saam met Dr Lynn Hendricks, en haar SU-studieleier prof Taryn Young.???

Page Image:

Die Desember-gradeplegtigheid van die Universiteit Stellenbosch (US) se Fakulteit Geneeskunde en Gesondheidswetenskappe (FGGW) lewer 480 nuwe gegradueerdes wat die gesondheidsorgwerksmag betree.

Onder hulle is 278 mediese dokters, 53 fisioterapeute, 25 dieetkundiges, 30 spraak-taalterapeute, 45 arbeidsterapeute en 50 verpleegkundiges. 'n Verdere 433 nagraadse studente van die FGGW, waarvan 30 PhD's, het ook hierdie week gegradueer.

SciMathUS-sukses

Nog 'n noemenswaardige prestasie by vanjaar se gradeplegtigheid is die 15 voormalige SciMathUS-studente wat met verskeie grade van die FGGW gegradueer het, insluitend nege mediese dokters (MBChB) en een mediese spesialis (psigiatrie). Die SciMathUS-program bied leerders wat reeds Graad 12 geslaag het (met 'n gemiddelde van ten minste 60%), maar wat nie vir ho?r onderwys gekwalifiseer het nie, 'n tweede kans om hul NSS-uitslae in spesifieke vakke te verbeter sodat hulle weer vir universiteitsprogramme kan aansoek doen.

※Die SciMathUS-program is gevestigde program wat al jare lank geleenthede aan studente uit onderbediende gemeenskappe bied om toegang tot die US te kry," s那 Farah Fredericks, Adjunkregistrateur: Akademiese Administrasie (Tygerberg-kampus). ※Ons is trots om te sien dat 15 voormalige SciMathUS-studente in 2023 van die FGGW gradueer en ons hoop dat hierdie nuwe gegradueerde gesondheidsorgpersoneel terugploeg in hul gemeenskappe en die weg baan vir meer studente uit hierdie gemeenskappe om in die toekoms toegang tot die US te kry."

Gegradueerdes se belofte

Die dag voor gradeplegtigheid onderneem alle mediese en gesondheidswetenskappe-studente 'n belofte om die waardes van die fakulteit en die beroepe waarby hulle aansluit, te handhaaf. By die belofte-seremonie vir gesondheidswetenskappe-studente het die FMHS-alumnus en 'n prominente figuur in Suid-Afrikaanse fisioterapie, mnr Nick Perreira, die gegradueerdes toegespreek om raad te deel vir hierdie nuwe hoofstuk in hul loopbane.

※Dit was ? swaar las om as 'n jong twintiger te wees wat nou verantwoordelik is vir die gesondheid en welstand van volwassenes, broodwinners, ouers en hul kinders," het hy ges那 terwyl hy oor sy eie ervaring as 'n nuwe gegradueerde besin het. ※Die enigste manier waarop ons hulle voldoende kan dien, is om die beste weergawes van onsself te word."

Om hulle te help om hierdie ideaal te verwesenlik, het Perreira vyf lesse uit sy eerste dekade as gesondheidsprofessie gedeel. Hy het die studente aangemoedig om in hulself te bel那 en aan te hou leer, hetsy deur middel van poduitsendings, kortkursusse, boeke en meer. Tweedens het hy vir hulle ges那 om die proses te geniet, nie net die bestemming nie. ※Dit is belangrik om jou bestemming te ken, maar dit is belangriker om die proses van hoe jy daar kom, te geniet.

※Derdens, dink oor jou denke. Dit is waar wat hulle s那, terugskouing is 20/20. Om te leer reflekteer was een van die beste vaardighede wat ek tydens my tyd by hierdie universiteit aangeleer het," het Perreira ges那. Hy het ook die belangrikheid van harde werk beklemtoon. ※In die eerste dekade glo ek dit gaan minder oor wat jy verdien, maar hoeveel jy leer."

Laastens het hy die gegradueerdes ook daaraan herinner om altyd deernis te h那. ※In 'n land so divers soos ons s'n, en met soveel ongelykheid soos ons s'n, is dit noodsaaklik om ons gedeelde menslikheid te erken. Dit is 'n enorme verantwoordelikheid om 'n loopbaan in diens van ander te h那, en ek hoop ons begin deur hierdie deernis aan onsself te toon, sodat ons dit aan ander kan gee."

Belofte dien as morele kompas

Prof Richard Pitcher, uittredende hoof van die FGGW se Departement Mediese Beelding en Kliniese Onkologie, het die groep MBChB-gegradueerdes tydens hul belofteplegtigheid toegespreek en studente aangespoor om die belofte wat hulle op die punt was om af te l那, as 'n rigtingaanwyser dwarsdeur hul mediese loopbane te laat dien. ※Vanmiddag se belofte beliggaam die mensdom se diepste en mees tydlose waardes. Dit is spesifiek vir ons fakulteit opgestel, en is dus uniek aan ons instelling," het Pitcher ges那. ※Ek doen 'n beroep op julle om die unieke persoonlike roeping daarvan op julle lewens te omhels en te hoor, want die US-belofte spreek van die hoogste pad van mediese praktyk. Dit spreek van die reis van 'n nederige rentmeester wat respekvol, medelydend, sorgsaam, eties, ywerig, vindingryk, reflektief, volhoubaar, kreatief en ondersoekend is."

Kanselierstoekennings

Tydens die gradeplegtigheid het US Kanselier Regter Edwin Cameron die gesogte Kanselierstoekennings aan drie FGGW-personeellede toegeken: dr Tania Brodovcky, prof Helmuth Reuter, en me Estie Geldenhuys. Hierdie toekenning word elke jaar toegeken aan 'n uitgesoekte groep personeellede wie se loopbane getuig van volgehoue uitnemendheid in navorsing, innovasie, leer en onderrig, sosiale impak en professionele diens.

Eredoktorsgraad

'n Eredoktorsgraad is toegeken aan Lehana Thabane, 'n professor in Biostatistiek aan McMaster Universiteit. Thabane is vereer vir sy baanbrekerswerk in gesondheidsnavorsing en kliniese proewe-metodologie en sy voorspraak vir bewysgebaseerde medisyne en gesondheidsorg, vir die oordrag van sy kundigheid en kennis deur die akademie en die bou van kapasiteit vir toegepaste kliniese navorsing, en vir sy sterk toewyding aan die mentorskap van die volgende generasie wetenskaplikes. Hy is vir die graad genomineer deur die FGGW se prof Taryn Young.?

Page Image:

Die Departement Ondernemingsbestuur is bevoorreg om hierdie week prof. Niels Bosma van die Utrechtse Skool vir Ekonomie (USE) aan die Universiteit Utrecht in Nederland te ontvang. Prof. Bosma is 'n kenner van sosiale entrepreneurskap en lid van die Utrechtse Sentrum vir Entrepreneurskap. Hierdie Sentrum het ten doel om 'n akademiese omgewing te skep waarin studente en werknemers entrepreneuries kan wees. Voordat hy na die Universiteit Utrecht verhuis het, was prof. Bosma verbonde aan die London Business School, Erasmus Universiteit Rotterdam en die Tinbergen Instituut in Nederland.

Die Ondernemingsbestuur Departement beklemtoon die belangrikheid van sosiale entrepreneurskap en daarom kan hierdie onderwerp in verskeie voorgraadse modules gesien word. Boonop is die Departement trots om die Young Entrepreneurs Programme (YEP), te huisves, 'n bekroonde sosiale impakprojek wat mik om die speelveld vir alle aspirant-entrepreneurs gelyk te maak. YEP betrek nie net ons tweedejaar-entrepreneurskapstudente met werklike sosiale uitdagings nie, maar bevorder ook mentorskap en leierskapsvaardighede.

Tydens sy besoek het prof. Bosma 'n lesing oor sosiale entrepreneurskap aangebied aan BCom Hons-studente wat ingeskryf is in die Korporatiewe Entrepreneurskapmodule. Sosiale entrepreneurskap fokus op die skepping van sosiale waarde eerder as persoonlike of aandeelhouerswaarde. Dit pas innoverende, besigheidsgebaseerde oplossings op sosiale, kulturele en omgewingsuitdagings op 'n volhoubare manier toe.

Prof Bosma het ook EMS-personeel en -studente toegespreek tydens 'n seminaar getiteld: Regeringsaktivisme, inkomste-ongelykheid en die skepping van sosiale ondernemings: 'n kruisland-analise. Deelnemers het grootliks baat gevind by prof Bosma se kundigheid oor individue se entrepreneuriese en innoverende gedrag in diverse streeks- en sosiale kontekste en praktiese insigte wat hy verkry het deur 'n raadslid en senior navorsingsadviseur van die Global Entrepreneurship Monitor te wees. Sy passie vir die ondersteuning van sosiale entrepreneurs deur middel van onderwys en navorsing was duidelik vir almal om te sien.

Verskeie kollegas van die Departement het die USE in die verlede besoek en andersom.

Page Image:

In 2022 het die Universiteit Stellenbosch (US) 'n hernieude MBChB-kurrikulum bekendgestel as deel van 'n instellingswye programvernuwingsproses wat in lyn is met nasionale en globale dryfvere vir verandering.

※Kurrikulumhervorming is 'n komplekse en langdurige proses. Navorsing en monitering en evaluering (M&E) is sleutelkomponente van die hervorming om vas te stel in watter mate aan die geteikende onderwysbehoeftes voldoen word," verduidelik prof Karin Baatjes, Visedekaan: Leer en Onderrig vir die US se Fakulteit Geneeskunde en Gesondheidswetenskappe (FGGW). Die assessering van die program vorm deel van die bestaande kwaliteitsverbeteringskultuur binne die FGGW wat deurlopende en iteratiewe hernuwingsprosesse oor alle kurrikulumvernuwingsaktiwiteite sal vorm.

Onder Baatjes se leierskap het 'n diverse en dinamiese FGGW-werkgroep in Augustus 2022 byeengekom en is die taak opgel那 om die hernieude MBChB-kurrikulum te evalueer om te verseker dat dit aan die ho? standaarde voldoen wat dit beoog het. Die oorkoepelende doel van die werkgroep is om die hernieude MBChB-program te hersien en te evalueer, om te bevestig dat gegradueerdes van die program ※kundige, bekwame, relevante, sosiaal verantwoordbare gesondheidsorgverskaffers is wat in staat is om gesondheid met selfvertroue en samewerkend te bevorder en die land se siektelas oor die kontinuum van gesondheidsorg aan te spreek in die konteks van universele gesondheidsdekking van gehalte" (ASSAf 2018).

Die werkgroeplede is verdeel in taakspanne, wat projek-, raamwerk-, navorsings- sowel as M&E-spanne insluit.

Die evalueringsraamwerk

Die raamwerkspan het 'n aantal evalueringsmodelle geassesseer en 'n aangepaste weergawe van Stufflebeam se Konteks-, Invoer-, Proses- en Produk-raamwerk (CIPP) vir programevaluering aangeneem. ※Alhoewel die vergelykende analise van verskillende evalueringsmodelle getoon het dat die CIPP-model die beste geskik is, het die projekspan ook besef dat daar 'n sinergie bestaan tussen die vier kwadrante van die CIPP-model en die vier stadiums van 'n deurlopende verbeteringssiklus wat bestaan uit hersiening, herontwerp, vernuwing en evaluering, wat op alle vlakke van die program sal plaasvind," verduidelik Marianne Bester, Adviseur vir Programhersiening by die Sentrum vir Akademiese Beplanning en Gehalteversekering aan die US.

Monitering en evaluering

Die M&E-span is verantwoordelik vir die bepaling van aanwysers en evaluerende vrae. Dit gebruik 'n verskeidenheid instrumente soos studenteterugvoeropnames, fakulteitsoorsigte en prestasiemaatstawwe om die kurrikulum se doeltreffendheid te meet.

※'n Bewysgebaseerde benadering waarborg 'n objektiewe evaluering van die kurrikulum se sterk- en swakpunte, fasiliteer die implementering van voorgestelde veranderinge en maak voorsiening vir die verbetering van bestaande sterkpunte," s那 dr Steve Jacobs, ko?rdineerder van terreinfasiliteerders in die Afdeling Huisartskunde en Prim那re Sorg, en lid van die M&E-span. Die span het aangedui dat hierdie iteratiewe proses van monitering, evaluering en hersiening verseker dat die kurrikulum relevant, effektief en in lyn bly met die doelwitte en doelstellings van die kurrikulumvernuwingsproses. Terwyl ons in die implementeringsfase is en totdat die volle program uitgerol is, bly ons evaluering formatief.

Evalueringsnavorsing

'n Akademiese benadering is aangeneem om praktyke te verbeter en by te dra tot 'n gaping in die literatuur oor gesondheidsberoepe-onderwys, terwyl die fakulteit se akademiese programme ge?valueer en verbeter word. ※Dit bied die geleentheid om gapings in bestaande kennis te verken, nuwe benaderings te ontwikkel en tot akademiese diskoers by te dra," s那 dr Natasha Fourie, Afdeling Pediatriese Chirurgie, lid van die navorsingspan. Hierdie samewerkende benadering skep geleenthede vir personeel en nagraadse studente om 'n verskeidenheid aspekte te ondersoek wat verband hou met die verbetering van die gehalte van onderrig, leer en assesseringsgeleenthede van die hersiene MBChB-program.

Dus is die navorsingsinisiatief tweeledig en omvat beide die evalueringsnavorsingspan se evaluering van die program en die bre?r ondersoek wat hierbo genoem is.

Gevolgtrekking

※Gedurende die implementeringsfase is die werkgroep besig met 'n formatiewe evaluering met 'n volgehoue fokus op die werklikheid van die globale, nasionale, institusionele en fakulteitsdryfvere van programvernuwing. Hierdie faktore lei die institusionele strewe om 'n mediese gegradueerde te vorm wat gereed is om internskap en professionele werkslewe te betree," s那 Baatjes.

※Die evaluering van hierdie vernuwing is 'n nuwe en uitdagende onderneming waaroor ons as fakulteit opgewonde is. Ons doel is om onderrig, leer en assessering oor die hele fakulteit te verbeter, en uiteindelik toekomstige gesondheidswerkers te produseer wat beduidende waarde tot die samelewing in die Suid-Afrikaanse konteks bring," sluit Baatjes af.

eeping our finger on the pulse of the renewed MB?

Page Image:

Prof Tobi Louw van die Departement Chemiese Ingenieurswese in die Fakulteit Ingenieurswese aan die Universiteit Stellenbosch het Dinsdag 19 Augustus 2025 sy intreerede gelewer. Die titel van sy lesing was ※'n Kritiek op die toepassing van masjienleer in chemiese ingenieurswese".

Louw het met die Afdeling Korporatiewe Kommunikasie en Bemarking gesels oor sy navorsing oor die toepassing van masjienleer in die chemiese en mineraalverwerkingsbedrywe.

Vertel ons meer oor jou navorsing en waarom jy in hierdie spesifieke veld belanggestel het.

Ek stel daarin belang om nuwe ontwikkelings in masjienleer te verstaan en maniere te ondersoek waarop dit gebruik kan word om prosesse in die chemiese en mineraalbedryf te beheer en te optimaliseer. Ek het nog altyd toegepaste wiskunde geniet, maar dinge het regtig vir my gedurende my voorgraadse studie gekliek toe ek die eerste keer met prosesmodellering en -beheer te doen gekry het. Om te sien hoe wiskunde gebruik kan word om die dinamika van ingewikkelde chemiese prosesse wat ek bestudeer het, te ontleed, was wonderlik. Ek is bevoorreg om die geleentheid te h那 om as akademikus in di谷 veld te kan aanhou werk.

Hoe sou jy die relevansie van jou werk beskryf?

Chemiese ingenieurs ontwerp en onderhou die nywerheidsprosesse wat grondstowwe in waardevolle produkte omskakel, maar hierdie prosesse verloop nie altyd glad nie. Prosesmonitering en -beheer is nodig om te verseker dat die prosesse veilig en doeltreffend werk. Hierdie aanlegte genereer groot hoeveelhede data, wat met behulp van moderne benaderings ontleed kan word om die proses verder te optimaliseer 〞 d赤t is waar my werk ter sprake kom.

Kan jy voorbeelde gee van hoe jou navorsing in werklike kontekste toegepas word?

Prosesingenieurs vind dikwels dat die proses nie heeltemal werk soos dit moet nie 〞 dit kan dui op die teenwoordigheid van 'n fout. Dit is gewoonlik moeilik om presies uit te vind waar die fout vandaan kom: L那 die probleem by 'n uitgeslyte klep, of vuilheid op 'n hitteruiler? Masjienleer kan hiermee help: Deur patrone in die data te analiseer, kan die foute ge?dentifiseer en die probleem opgelos word.

Wat maak dit moeilik om masjienleertegnologie? in die chemiese en mineraalverwerkingsbedrywe te implementeer en te onderhou?

Ek dink daar is twee groot uitdagings. Eerstens is dit dikwels moeilik om goeie metings onder baie strawwe prosesomstandighede te kry: ho? temperature, korroderende gasse, ens. Sonder goeie metings word die ontleding van die data baie meer uitdagend. Tweedens het masjienleerinstrumente die afgelope paar jaar maklik toeganklik geword, maar tradisionele ingenieursopleiding rus ingenieurs nie toe met die statistiese kennis om die resultate korrek te interpreteer nie. Dit is noodsaaklik om bedryfspraktisyns van die nodige kundigheid te voorsien.

As jy in jou kristalbal kyk, watter ontwikkelings sien jy in masjienleer?

Groot Taalmodelle (LLM's) het werklik die manier waarop ons oor masjienleer dink, verander. Daar is baie maniere waarop LLM's die verwerkingsbedryf kan be?nvloed, waarvan koderingsondersteuning die belangrikste is. LLM's maak dit makliker as ooit vir prosesingenieurs om te begin kodeer en hul eie data-analise-instrumente te ontwikkel. Daar is egter ook baie interessante ontwikkelings in die gebruik van neurale netwerke vir tydreeksvoorspelling 〞 dit wil s那, om prosestoestande te voorspel. Dit sal weer beperk word deur beskikbare metings. Ek dink die gebruik van masjienleer om die ontwikkeling van nuwe ※sagte sensors" te ondersteun, is baie belangrik vir die veld. ※Sagte sensors" gebruik maklik gemete waardes om die eienskappe van 'n stelsel af te lei: byvoorbeeld, videobeelde kan gebruik word om te analiseer hoe goed 'n breker ('n masjien wat groot stukke materiaal in kleiner stukke vergruis) presteer.

As lid van 'n masjienleernavorsingsgroep, watter aspekte van jou werk geniet jy die meeste?

Ek geniet dit regtig om die statistieke en wiskunde te bestudeer wat die verskillende masjienleermetodes onderl那. Maar die beste deel van my werk is beslis om met studente te skakel en te sien hoe hulle ontwikkel in hul vermo? om hierdie ingewikkelde algoritmes krities te evalueer.

Die ho?ronderwysomgewing kan uitdagend wees. Wat hou jou gemotiveerd wanneer dinge moeilik raak?

As 'n Christen glo ek ons het 'n heilige taak om ※oor die aarde te heers en dit te onderwerp", wat in moderne taal vertaal word na die wyse bestuur van ons hulpbronne. Chemiese ingenieurs skep groot waarde uit o?nskynlik waardelose grondstowwe 〞 dink aan platinum uit rotse. Ek dink dit is 'n waardige roeping, en ons het 'n plig om dit op 'n manier te doen wat maatskaplik en omgewingsverantwoordelik is.

Tweedens glo ek alle mense is na die beeld van God geskape. Om te weet dat die mense met wie jy werk, wonderlik geskape en diep geliefd is, het 'n werklike impak op my daaglikse interaksies, al kry ek dit steeds baie keer verkeerd!

Dit is die twee hoekstene wat my gemotiveerd hou: die erkenning van die intrinsieke waarde van die werk wat ek doen en die onmeetbare waarde van die mense saam met wie ek werk.

Vertel ons iets opwindends oor jouself wat mense nie sou verwag nie.

Ek help om 'n filmklub te organiseer wat maandeliks vergader om 'n fliek te kyk en die maniere waarop die rolprent ons kultuur en ons w那reld weerspie?l, te bespreek; soms fasiliteer ek selfs die gesprek daarna. Ons kyk 'n wye verskeidenheid flieks, van Barbie tot Dunkirk, maar my allergunsteling is die klassieke Babette's Feast uit 1987.

Hoe bestee jy jou vrye tyd?

Ek is mal daaroor om bordspeletjies te speel. Ons het 'n bordspeletjiegroep wat elke Sondagaand bymekaarkom. Ons is 'n lekker mededingende groep, maar ook baie goeie vriende. Ek leer my kinders ook om bordspeletjieliefhebbers te wees.

Page Image:

?Prof Neill Goosen van die Departement Chemiese Ingenieurswese in die Fakulteit Ingenieurswese aan die Universiteit Stellenbosch het Dinsdag 19 Augustus 2025 sy intreerede gelewer. Die titel van sy lesing was ※Van Elandshoogte tot Stellenbosch: die reis van ? toevallige professor".

Goosen het met die Afdeling Korporatiewe Kommunikasie en Bemarking gesels oor hoe sy navorsing help om voedsel-, water- en energiestelsels te versterk en volhoubaarheid te verbeter.

Vertel ons meer oor jou navorsing en hoekom hierdie spesifieke veld jou belangstelling geprikkel het.

Breedweg gesproke behels my werk om te ondersoek hoe ons die voedselstelsel (en die stelsels wat daaraan gekoppel is, soos di谷 van water en energie) kan versterk.

Hoekom het ek by hierdie werk betrokke geraak? Gewoon omdat ek dink dit maak saak en omdat ek boere en wat hulle elke dag bereik, bewonder. Ek wil my ingenieursvaardighede aanwend om die werk te ondersteun wat in die voedselstelsel gedoen word. Ek doen dit deur metodes te ondersoek wat verhinder dat waardevolle voedingstowwe vermors word, of ek ontwikkel nuwe metodes om nuwe bestanddele te produseer wat in voedsel gebruik word (en hopelik in die toekoms ook in medisyne).

Hoe sou jy die relevansie van jou werk beskryf

Dit hou alles met die bre?r tema van volhoubaarheid verband: Hoe kan ons beter uitkomste behaal en tegelyk minder hulpbronne gebruik? Volhoubaarheid is ? komplekse onderwerp en ek gaan nie voorgee dat ek dit alles verstaan nie. Ek verstaan wel dat hulpbronne steeds baie ondoeltreffend gebruik word; asook dat vernuwing noodsaaklik is om te verseker dat daar ? toekoms vir die volgende generasie is.

Kan jy voorbeelde gee van hoe jou navorsing in werklike kontekste toegepas word?

Ek het heelwat werk aan die ontwikkeling van gespesialiseerde landbou-insette gedoen deur van neweprodukte gebruik te maak. Dit sluit in die produksie van biostimulante (stowwe wat plante help om sterker te groei, voedingstowwe meer effektief te gebruik en stres soos droogte of hitte beter te weerstaan) uit vis-neweprodukte wat gehidroliseer word (met behulp van water in kleiner dele afgebreek word), asook uit seewiermateriaal (vars en neweprodukte). My kollegas en ek het ook ? proses gepatenteer wat ? aansienlike hoeveelheid van die kannabino?ede (chemikalie? uit die kannabisplant) kan herwin wat verlore gaan wanneer prosesseerders mediese kannabino?ede uit plantmateriaal onttrek.

Kan die landbou-, water- en energiesektore saamwerk om beperkte natuurlike hulpbronne beter te benut?

Teoreties, ja. In die praktyk hang dit af van die skaal waarop oplossings gesoek word. As ? mens byvoorbeeld sou probeer om die water-, energie- en voedselsektore vir Suider-Afrika te integreer, word die ko?rdinasie tussen rolspelers oor grense heen wat dalk baie uiteenlopende prioriteite het, uiters moeilik.

Dink byvoorbeeld aan die Zambezi-rivier, wat in Angola begin, deur ses lande vloei en in Zimbabwe, Zambi? en Mosambiek opgedam word. Wie kry die meeste water om te gebruik en op grond van watter kriteria word ? groter deel aan hulle toegewys? Dink nou aan die hidro-elektrisiteit wat in die Zambezi opgewek word (deur die krag van bewegende water te gebruik): Al vloei geen water deur Suid-Afrika nie, trek ons baie voordeel uit hidro-elektrisiteit wat in Mosambiek opgewek word. Kry ons ? s那 in watertoewysing langs die rivier?

In die lig van toenemende klimaatsveranderlikheid moet ons antwoorde op hierdie vrae ontwikkel, maar dis ? komplekse kwessie.

As die skaal tot ? stad verklein word, word die geografiese streek wat in aanmerking geneem word kleiner, maar die kompleksiteit neem nie noodwendig af nie. Dit is selfs op kleiner skale soos enkele gemeenskappe of enkele plase moeilik om te besluit hoe hulpbronne toegewys en benut moet word. Metodes word ontwikkel om besluitnemers te help om die kwessies beter te verstaan en uitkomste te voorspel wanneer veranderinge in ? komplekse stelsel aangebring word, maar dis nie ? maklike veld om in te werk nie.

As jy in jou kristalbal kyk, watter ontwikkelings sien jy in bio-energie?

Ek sien bio-energie-oplossings wat lewensvatbaar is as dit ? dubbele rol vervul, maar as ? alleenstaande oplossing kan dit moeilik wees om te regverdig. Die probleem is dat biomassa so waardevol is as ? bron van materiale, as ? metode om koolstof uit die atmosfeer vas te vang, of as ? komponent van gesonde ekosisteme, dat daar ? baie goeie rede moet wees om dit in ? energieproduk om te skakel.

? Voorbeeld kan wees om organiese afval aan ana?robiese vertering te onderwerp (die afbreek van organiese afval deur mikrobes in die afwesigheid van suurstof), wat (1) verhinder dat organiese materiaal in metaan ontbind en aansienlike omgewingskade aanrig (metaan is ? baie erger kweekhuisgas as koolstofdioksied), en (2) energie herwin uit metaan wat op ? beheerde wyse tydens ana?robiese vertering geproduseer word. Nog ? voorbeeld is die gedeeltelike vergassing van byvoorbeeld indringerplante, om (1) ? ho?-energie gasagtige produk te produseer wat ook stabiele koolstof voortbring wat grondgehalte kan verbeter, terwyl (2) die ekosisteem ook deur die verwydering van indringerspesies verbeter word. Die soeke na toepassings waar bio-energie amper as ? neweproduk van ander prosesse geproduseer word, sal al hoe belangriker word.

Die ho?ronderwysomgewing kan uitdagend wees. Wat hou jou gemotiveerd wanneer dinge moeilik raak?

Die geleentheid om tot die ontwikkeling van mense by te dra hou my gemotiveerd. My nalatenskap sal nie die navorsing wees wat ek agterlaat nie, maar my bydrae tot die opleiding van die volgende generasie ingenieurs en navorsers. Die ho?ronderwyssektor verander voortdurend en tans nogal vinnig. My rol is om te verseker dat ek voor- en nagraadse studente leer om krities oor die w那reld rondom hulle te dink, om nuuskierig te wees en om hul eie vaardighede te vertrou.

Vertel ons iets opwindends oor jouself wat mense nie sou verwag nie.

Ek en my broer bestuur steeds ons familieplaas in die Oos-Kaapse Drakensberge. Ek dink ? koei is een van die wonders van die w那reld, met die superkrag om materiaal te verteer wat baie ander diere nie kan nie (en dit om te skakel in iets baie nuttigs vir die mensdom: vleis en melk). Ek is ook lief vir swart katte en die een wat my besit, is die beste eienskap van my huis.

Hoe bring jy jou vrye tyd deur?

Ek het nie baie vrye tyd nie. Ek het die afgelope twee jaar ? koper stookketel bekom (? tradisionele toestel vir die distillering van alkohol), en ek leer tans hoe om brandewyn, grappa en whiskey te maak. Ek het ook van ? lekker dro? appelsider begin hou en leer hoe om dit te brou. Ek speel ? bietjie muurbal, hou van ? aand by die teater af en toe, probeer elke jaar jag en lees baie (meestal fantasie, maar die goeie leesstof is aan die opraak en ek het wetenskapfiksie begin insluit). En baie belangrik: Ek vang vis.

? 

Page Image:

Tydens sy mediese internskap by Worcester-hospitaal 'n paar jaar gelede, was die alumnus van die Universiteit Stellenbosch, dr Chad Marthinussen, verstom oor 'n versoek om 'n pasi?nt te skandeer wat in 'n ernstige motorongeluk was.

Dit was sy eerste aand aan diens in die noodsentrum en hy het net 'n arga?ese ultraklankmasjien gehad wat hy geen idee gehad het hoe om te gebruik nie. ※Die senior dokters aan diens was oorweldig en een het my gevra om 'n traumaskandering te doen en vir interne bloeding te kyk. Ek het ges那: 'maar dokter, ek het dit nog nooit vantevore gedoen nie'... Toe s那 sy: 'vind dit uit!'"

Sonder enige hulp beskikbaar, het hy ? YouTube video gevind om hom deur die skandering te lei. ※Ek het gedink as ek so sukkel, moet my ander jong dokters ook sukkel. Dit is nie hoe dinge gedoen moet word nie. Die toerusting moet draagbaar, veelsydig en robuust wees 每 en ons moet almal verstaan hoe om dit te gebruik."

Marthinussen se ervaring het die jong entrepreneur ge?nspireer om 'n draadlose ultraklankoplossing te konseptualiseer wat enige toepaslik opgeleide gesondheidswerker in staat stel om meer akkurate diagnoses te maak deur alle dele van die menslike liggaam te skandeer. 'n Paar jaar later wen die toestel 每 bekend as die U-Image 每 aan gewildheid onder gesondheidswerkers regoor Afrika.

※Die U-Image was 'n konsep wat uit noodsaak gebore is," het Marthinussen ges那, wat die gesondheidsorgtegnologiemaatskappy Innohealth Technologies gestig het, wat fokus op gesondheidsorglewering deur klinieke en virtuele sorg, punt-van-sorg-oplossings, sowel as die gebruik van data en kunsmatige intelligensie (KI) in gesondheidsorg.

Alhoewel hy geneeskunde gestudeer het, was Marthinussen se ware passie nog altyd besigheid. ※Dit was 'n grap op kampus dat ek 'n sakeboek saam met my teater toe sou neem!" Alhoewel hy geneeskunde geniet het, was hy ewe ge?nteresseerd deur die entrepreneuriese geleenthede in gesondheidsorg. ※Ek geniet dit om die probleemoplossingsprosesse betrokke by geneeskunde te neem en dit op besigheid toe te pas."

Marthinussen, gebore in die Paarl, het in 2011 aan die Paarl Boys Ho?rskool gematrikuleer en toe geneeskunde aan die US gestudeer, waar hy akademies uitgeblink het en op die Tygerberg Studenteraad gedien het.

As student het hy sy eerste besigheid begin deur gimnasiumaanvullings te verkoop. Terselfdertyd het hy ook as 'n DJ by kampuspartytjies gewerk. Hy het toe 'n maatskappy begin wat slimhorlosies vervaardig het wat hartklop en bloeddruk monitor, en tydens COVID het hy 'n maatskappy geloods wat meer as 'n miljoen gesigmaskers landwyd verkoop het. Dit was sy eerste groot sukses.

Na sy ervaring met die verouderde ultraklank, het Marthinussen verskeie vervaardigers genader en besef dat hul produkte nie goed geskik was vir die Afrika-konteks nie. En so het hy U-Image in samewerking met 'n gelisensieerde vervaardiger ontwikkel. Dit is in 2021 goedgekeur en hy het ook 'n belegging van 'n EU-gebaseerde firma verseker.

Die draagbare toestel, wat kleiner as 'n slimfoon is, kan die hele liggaam skandeer, wat dokters en verpleegkundiges in staat stel om simptome op te spoor en die tyd vir intervensie te verminder. ※Dit het die ekwivalent van drie verskillende transduktors in een toestel, sodat dit kan skandeer vir hartprobleme, bors-, vaskul那re en abdominale skanderings, sowel as swangerskap- en verloskunde," het Marthinussen ges那.

※Dink daaraan as die nuwe stetoskoop. Enige klinikus 每 student, verpleegster of dokter 每 kan dit gebruik."

Vandag word die toestel, wat op 'n proefbasis in Tygerberg-hospitaal se Afdeling Verloskunde tydens COVID in 2020 gebruik is, in 'n reeks staatshospitale gebruik en is dit versprei na gesondheidsorginstellings in Suid-Afrika, Zimbabwe, Botswana, Nigeri? en Kenia.

※Ons hoofdoelwit vir U-Image is 'taakverskuiwing' 每 om dit meer toeganklik te maak vir minder gespesialiseerde gesondheidsorgpersoneel om 'n diens te lewer. Ons beoog om tegnologie in die vorm van KI bekend te stel om te help met beeldopname."

Die maatskappy het onlangs 'n projek met 'n nie-regeringsorganisasie, genaamd Unjani, aangepak, wat 172 verpleegkundige-geleide klinieke regoor die land bedryf, waardeur hulle al die klinieke van die U-Image-oplossing sal voorsien.

Met verwysing na sy ervaring by die US, het Marthinussen ges那 dat die Fakulteit Geneeskunde en Gesondheidswetenskappe, benewens die feit dat dit hom 'n uitstekende kliniese agtergrond gegee het, ook sy o? oopgemaak het vir die diverse kulture van Suid-Afrika en hom gehelp het om sterk verhoudings en netwerke te bou. ※Jy kan nie 'n syfer of 'n waarde daaraan koppel nie."

Marthinussen het ges那 die maatskappy werk tans aan 'n reeks projekte, insluitend die skep van 'n opleidings- en sertifiseringsonderneming wat daarop gemik is om mense toe te rus om die skandeerders te gebruik.

※Ons werk ook aan meer navorsingsprojekte wat daarop gemik is om sagteware en toepassings te ontwikkel om KI in ons werk te integreer.

※Ons doel is om dit in die mediese skoolkurrikulum in te voer. Mediese studente is vandag baie meer tegnologie-geori?nteerd, daarom is dit natuurlik vir hulle om hierdie tipe tegnologie aan te neem. Ons voorsien 'n toekoms waar die integrasie van ultraklank langs die bed van kritieke belang sal wees in daaglikse interaksie tussen gesondheidswerkers en pasi?nte. Dokters wat die beste vlakke van sorg wil bied, moet hul vaardighede verder as net die kuns van geneeskunde verbeter, daarom is die integrasie van hierdie tegnologie van kritieke belang daarvoor."?

Page Image:

Prof Louise du Toit van die Departement Filosofie in die Fakulteit Lettere en Sosiale Wetenskappe het Donderdag 14 Augustus 2025 haar intreerede gelewer. Die titel van haar lesing was ※Van vlees en erts en die dood van geboorte".

Du Toit het met die Afdeling Korporatiewe Kommunikasie en Bemarking gesels oor die wydverspreide seksuele geweld in Suid-Afrika en wat ons kan doen om dit te help voorkom.

Vertel ons meer oor jou navorsing en waarom jy in hierdie spesifieke veld belanggestel het.

In Suid-Afrika lyk dit asof ons soms geskok word deur 'n besonder wreedaardige of opsienbarende geval van seksuele geweld: dink aan Uyinene Mrwetyana, Anene Booysen, Tshegofatso Pule, en my voormalige student Hannah Cornelius. Woede vlam op, en daar is protesoptrede, maar dit lyk nie of veel verander nie. Baba Tshepang, 'n baba van nege maande, was een van die eerstes hiervan. Ek het destyds klein kinders gehad (2001) en dit het by my bly spook. Ek het toe besef dat ons post-apartheid-, o?nskynlik vrye en demokratiese land 'n gevaarlike plek vir vroue en kinders was. Ons het destyds en vandag nog syfers oor seksuele geweld wat lyk asof ons in 'n oorlog is. Van die ongeveer 50 000 verkragtings wat jaarliks by die polisie aangemeld word, hou ongeveer 40% verband met kinders onder 18 jaar en sowat 15% met kinders jonger as 12. Ons het duidelik 'n sistemiese probleem gehad, en ek wou dit verstaan en probeer aanspreek deur 'n filosofiese lens te gebruik.

Hoe sou jy die relevansie van jou werk beskryf?

Vroue en meisies in Suid-Afrika leef in 'n atmosfeer van voortdurende bedreiging. Ek verstaan hierdie situasie minder as die gevolg van ongebreidelde manlike wellus en veel meer as die manier waarop mag in ons samelewing versprei word, en elke dag herverdeel word, deur geweld en dreigemente van geweld. Vroue se seksualiteit, voortplantingswerk, hulle sorg en emosionele arbeid, moet alles met geweld deur ander toege?ien word, om 'n w那reld te dien waarin vroue geen intrinsieke waarde het nie. Diepgaande geweld teen diegene wat as ※vroulik" uitgewys word (insluitend nie-bin那re en queer persone en sommige mans en seuns) verseker dat hulle 'n onderklas van tweederangse burgers bly wat straffeloos uitgebuit kan word. Vroue se vryheidstryd is dwarsdeur die struggle- en oorgangsjare gedepolitiseer en beskryf as bloot 'n ※sosiale" kwessie wat kan wag tot n芍 die ※regmatige" politieke oorgang. Ons wag steeds. Vroue se onvryheid beteken dat demokrasie nog nie aangebreek het nie.

Gebaseer op jou uitgebreide navorsing, waarom bly seksuele geweld en verkragting so wydverspreid in ons samelewing?

Soos ek dit sien, het sowel die rassisties-koloniale regime in ons verlede as die Afrika-nasionalistiese regime van ons hede 'n simboliese heelal gevestig en onderhou wat die onderdrukking en uitbuiting van alles vroulik moontlik maak. Die tragedie van vroue in Suid-Afrika is dat die geweld en wreedheid van ons koloniale geskiedenis (insluitend ons slawe-, apartheids- en migrantegeskiedenis) nie verdwyn het nie, maar bloot verander het gedurende ons oorgang na 'n demokratiese bedeling. Alhoewel vroue dikwels die dryfkrag van die bevrydingstryd was, is hulle eers laat ingesluit in die oorgangsprosesse en -meganismes, asof hulle 'n guns bewys is. Ook is swart en Afrika-bevryding te dikwels in oorwegend manlike terme beskryf en verwoord (byvoorbeeld in Frantz Fanon en Steve Biko), wat die emansipasie van swart vroue ongeteoretiseer en tot 'n mate ondenkbaar gelaat het. As gevolg van die uiteindelike samespanning tussen Westers-koloniale en Afrika-dekoloniale patriargie?, is vroue se vryhede op die agtergrond geskuif.

Jy fokus op die logika en taal van mynbou as plundering. Hoe het dit bygedra tot 'n kultuur van seksuele geweld?

Dit lyk asof daar verbande is tussen mynbou en seksuele geweld as twee vorme van plundering. Om te ※plunder" het oorspronklik beteken om iemand se huis leeg te dra en gewelddadig en straffeloos te neem wat hulle vir hulle oorlewing nodig het. Die etimologie van ※plundering" dui op 'n selfs meer indringende diefstal, aangesien dit verwys na hare wat geskeer word, soos 'n mens tipies met 'n mak dier sou doen, soos om 'n hoender te pluk. Dus, as iemand ※geplunder" word, is wat hulle liggame self geproduseer het om hulle te beskerm (hare, wol, vere) met geweld verwyder. Hulle is kaal gestroop en beroof van die infrastruktuur wat hulle gebou of gegroei het wat hulle eie oorlewing ondersteun. In die voortdurende volksmoord in Gasa sien ons daagliks hoe die infrastruktuur wat mense vir hulle oorlewing nodig het, doelbewus vernietig word om onleefbare toestande vir miljoene te skep.

Mynboupraktyke, veral swak gereguleerde praktyke, is tipies ook plunderpraktyke, want hulle neem vryelik wat die aarde opgelewer het, op maniere wat te dikwels die lewensomstandighede van ander menslike en meer-as-menslike gemeenskappe vernietig. Op die Afrika-kontinent volg seksuele geweld en verkragting dikwels die gewelddadige konflikte wat verband hou met beheer oor minerale. Dus is daar nie net 'n metaforiese verband tussen mynbou en seksuele geweld nie; daar is ook 'n meer direkte, materi?le verband. In hierdie konflikte oor kosbare natuurlike hulpbronne word vroue en meisies verkrag om gemeenskappe te terroriseer en te onderwerp, of om hulle heeltemal te vernietig.

Jy het ook uitgelig hoe ons oor seksuele geweld en verkragting praat. Wat dink jy moet ons verander?

Ons moet ophou om verkragting te naturaliseer en te normaliseer en dit as die growwe menseregteskending wat dit is, te behandel. Dit is ontnugterend om daaroor te dink dat seksuele geweld in gewapende konflik deur die Statuut van Rome as misdade teen die mensdom en oorlogsmisdade, en soms as aanduidend van volksmoord, beskou word. Waarom moet ons seksuele geweld in vredestyd anders behandel? Ons moet harder daaraan werk om die las van skaamte en blaam van die slagoffers en oorlewendes van verkragting na die oortreders te verskuif. Dit lyk of ons verkragting-en-moordslagoffers op 'n morele voetstuk plaas (bv. die name hierbo gelys), maar twyfel gereeld aan verkragtingsklaers wat hulle aanvalle oorleef het.

Ons moet ook ons begrip van die oortreders verskuif van mans wat nie hulle seksuele drange kan beheer nie, na mans wat beheer uitoefen oor vroue se bewegings, seksualiteit en outonomie. Oortreders van seksuele geweld is die bewakers van patriargale mag, waar vroue gedwing word om mans te vrees en uiteindelik hulle te dien. Ons moet seksuele geweld nie ※lees" as 'n persoonlike, private of suiwer sosiale misdaad nie, maar as 'n politieke misdaad wat die hart van ons demokratiese bedeling aanval. Ons moet ook manlike slagoffers van seksuele geweld erken en die growwe skending van gevangenisverkragting net so heftig teenstaan as wat ons die verkragtings van vroue teenstaan.

Jou intreerede val saam met Vrouemaand. Watter boodskap wil jy met die vroue van Suid-Afrika deel?

My boodskap aan die vroue van Suid-Afrika is dat ons die nasionale vrouebeweging moet herbou. Selfs progressiewe wetgewing en grondwetlike regte beteken min as dit nie gepaard gaan met vroue se onophoudelike aktivisme nie. Vroue is nog nooit iets verniet gegee nie. Regstrukture en beleide op sigself sal nie Suid-Afrika se vroue van hulle eeue-oue onderdrukking bevry nie; slegs politieke aksie sal dit doen, deur van hierdie instrumente gebruik te maak. Ons moenie verlam word deur ons interne verskille nie; kom ons fokus op die byeenbring van alle vroue en almal wat as ※vroulik" uitgewys word, alle queers en alle manlike bondgenote rondom sleutelkwessies soos seksuele geweld. Die gedeelde identiteit sal dan voortvloei uit die alliansie, uit samewerking, in plaas daarvan om 'n voorvereiste vir die alliansie te wees.

Laat ons inspirasie put uit die veelvuldige stryde van vroue in die hede en verlede teen kolonialisme en patriargie op ons kontinent; kom ons ondersoek dit en visualiseer dit en maak dit openbaar. Laat ons ook netwerke van solidariteit met vrouegroepe internasionaal bou 每 op ons vasteland en verder 每 om te leer uit ander stryde en op ons beurt hulle te inspireer. Kom ons rig gedenktekens vir ons slagoffers en oorlewendes op sodat ons in die openbaar die narratief en verbeelding begin verander oor wat dit beteken om 'n oorlewende van seksuele geweld te wees.

Jy het baie jare in die uitdagende omgewing van ho?r onderwys deurgebring. Wat hou jou gemotiveerd wanneer dinge moeilik raak?

My motivering was nog altyd die handhawing van verhoudings en opwindende samewerking. Dit sluit veral kollegas by UJ en die US in wat dierbare vriende geword het, studente 每 voorgraads 谷n nagraads 每 wat my altyd uitgedaag het om filosofiese denke toeganklik, bemagtigend en transformerend te maak. Ek is baie aan my studente verskuldig. Ek is ook ge?nspireer deur internasionale medewerkers, veral deur ander feministiese filosowe wat probeer om sin te maak van seksuele geweld in hulle eie kontekste, maar ook geweldig baie deur dapper aktiviste en oorlewendes uit verskillende lande en kontekste wat hard werk om die w那reld veiliger te maak.

Vertel ons iets opwindends oor jouself wat mense nie sou verwag nie.

Is dit die opwindendste ding omtrent myself? Ek's nie seker nie. In graad 3 het ek cowboys en crooks met die seuns gespeel, van 'n ho? balk in ons agterplaas gespring nadat ek deur my maat ※gered" is (wat deur die toue ※geskiet" het wat glo my arms aan 'n metaalpaal vasgemaak het), kop eerste geval en albei my polse gebreek! Dit was op my ma se verjaardag, al die dames het in die sitkamer sit en tee drink, en my arme ma moes hulle almal los om my hospitaal toe te vat.

Hoe bestee jy jou vrye tyd?

Ek is mal oor langpadreise en hou daarvan om dit op my eie of in geselskap te doen. Ek hou daarvan om die agterpaaie van ons land te verken en my neus te volg, sonder om planne of besprekings voor die tyd te maak. En ek raak verlief op elke klein dorpie waardeur ons ry, altyd op die uitkyk vir mooi meenthuise of klein plasies waar ek kan gaan bly!?

• Foto: Ignus Dreyer

Page Image: