?

JEUGMAAND

Gedurende hierdie Jeugmaand vier ons studente wat positiewe verandering op die kampus, in hul gemeenskappe en verder bevorder. Deur hul leierskap, deernis en toewyding help hulle om ? beter toekoms vir Suid-Afrika te bou. Hierdie profiele laat die kollig val op die impak en energie van ? nuwe generasie studente aan die Universiteit Stellenbosch (US) wat verandering bewerkstellig.

Vir Nkosinathi Malukanya is hulp aan ander mense ? roeping wat in deernis gegrond en deur doelgerigtheid aangespoor word. Hy is ? student in sy finale jaar in maatskaplike werk aan die US en die mede-stigter van ARISE, ? voetsoolvlak-inisiatief wat in Kayamandi gesetel is en wat gemeenskappe ondersteun wat voedselonsekerheid en armoede ervaar.

¡°Ek het ? passie om ? impak op die w¨ºreld te maak," s¨º hy. ¡°Dit maak my seer om mense te sien ly. Dis hoekom ek maatskaplike werk gekies het."

Terwyl die Wes-Kaap tans stormagtige weer en skerp dalende wintertemperature die hoof bied, hoop Malukanye sy storie sal ander inspireer om warm klere, komberse en nie-bederfbare voedselprodukte te skenk om kwesbare gesinne te help.

Sade van hoop in Kayamandi

Malukanya kom van Siyabuswa in KwaNdebele, Mpumalanga, waar hy en sy tweelingbroer, Siyabonga, en sy neefs en niggies deur sy ouma, Esther Anna ¡°NoRitjha" Mthimunye, grootgemaak is. ¡°My ouma is my grootste motivering om my lewe aan maatskaplike werk te wy," s¨º hy. ¡°Sy het ons ubuntu geleer. Sy het geglo mens het nie veel nodig om ? verskil te maak nie. Net ? goeie hart. 'n Mens voel gelukkiger as jy ander help. My ouma het hierdie beginsel uitgeleef."

Sy studies het hom na Stellenbosch gebring, waar hy in beide Idasvallei en Kayamandi gewoon het. ¡°Ek het Stellenbosch van die begin af positief ervaar. Ek is hartlik verwelkom deur al die gemeenskappe. Ek hou daarvan om verskillende omgewings te verken en uit te werk hoe ek ? impak kan maak."

Dit was in Kayamandi waar hy ARISE help stig het. Dit is ? projek onder studente se leiding wat op gemeenskapsopheffing fokus. ARISE maak reeds opslae: Vroe?r vanjaar is ? boomplant-vergroeningsinisiatief van stapel gestuur en tans bestuur ARISE ? volhoubare klere-, kombers- en kosinsamelingsprojek.

¡°Die koue, nat weer wat ons in Stellenbosch ervaar, maak ons werk des te dringender," s¨º Malukanya. ¡°Daar is ? reuse behoefte aan warm beddegoed en kospakkies."

Benewens die voorsiening van basiese behoeftes ondersteun ARISE leerders ook deur middel van tutoriale en loopbaanvoorligting. Verlede jaar het Malukanya gehelp om ? Loopbaandag vir gr. 11's by die Makupula Sekond¨ºre Skool te re?l. ¡°Wanneer ek kan, maak ek tyd om vrywilligerswerk as ? private onderwyser te doen," s¨º hy. ¡°Dit gaan daaroor om ? toekomsvisie vir jongmense te bied."

Toegerus vir ? beter lewe

Malukanya se aktivisme is nie tot Kayamandi beperk nie. As ? maatskaplikewerkstudent het sy praktiese plasing by die Ramot-behandelingsentrum vir Middelafhanklikheid in Parow hom die geleentheid gebied om nou met individue saam te werk wat verslawing te bowe kom. Sy sessies dek alles van terugvalvoorkoming tot gesinsherintegrasie.

¡°My doel is om mense met die gereedskap toe te rus om ? gesonde lewe sonder dwelmmisbruik te lei," verduidelik hy. ¡°Ons gesels oor drange, emosionele snellers en hoe om na hul gesinne terug te keer sonder om in skadelike gewoontes terug te val. Ek wil later vanjaar ? bewustheidsprojek oor dwelmmisbruik saam met my kollega, Jacklyn Kotze, by die Ho?rskool Tygerberg aanbied."

Malukanya is baie bewus van die sistemiese hindernisse wat arm gemeenskappe verhinder om toegang tot hulp te kry. Tydens sy studies het hy geleer oor die talle wette en beleide wat op papier bestaan, maar buite bereik bly vir diegene wat dit die nodigste het.

¡°Daar is mense wat nie weet hoe om toegang tot toelaes, ID-kaarte of maatskaplike dienste te kry nie," s¨º hy. ¡°? Deel van my missie is om aan hulle leiding te bied. Klein veranderinge, soos om iemand te help om vir ? geboortesertifikaat aansoek te doen, kan ? groot impak h¨º."

Malukanya droom daarvan om eendag beleid te be?nvloed. ¡°Ek wil in ? posisie wees waar ek vir beter dienslewering voorspraak kan doen. Daar is soveel goeie idees in sukkelende gemeenskappe wat nooit op dreef kom nie omdat daar geen finansiering is nie. Dit moet verander."

Geduld en veerkragtigheid

Malukanya word ondanks die uitdagings deur sy doel om ander te help gemotiveer. ¡°As maatskaplike werkers word ons van ons eerste jaar af geleer dat ons vrede moet maak met die feit dat jy nie almal kan help, almal kan liefh¨º of elke probleem kan oplos nie. Dis die klein pogings en hoe jy jou hart vir mense se probleme oopmaak, wat tel. Die belangrikste is om gereed te wees om om ? verskil te probeer maak."

Mentors het ? sleutelrol in Malukanya se reis gespeel. By StellCare, ? plaaslike organisasie wat Kayamandi bedien, het hy die geduld en veerkragtigheid ervaar van maatskaplike werkers wat ? tasbare verskil met beperkte hulpbronne maak. By die US het een van sy dosente, prof Lambert Engelbrecht, hom aangemoedig om te volhard in ? veld waar manlike maatskaplike werkers dikwels in die minderheid is. ¡°Hy het my daaraan herinner dat ons meer mans in maatskaplike werk nodig het," s¨º Malukanya. ¡°Ek het myself belowe dat ek sal volhard."

Hy het raad vir studente wat hoop om betrokke te raak: ¡°Vind jou passie en maak kontak met ander. Daar is soveel vrywilligersgeleenthede by die US. Selfs al is jy nie ? student nie, is daar nie-regeringsorganisasies waar jy jou hulp kan aanbied. Elke poging tel."

¡¤ Diegene wat kos, klere of komberse wil skenk, kan Nkosinathi Malukanya by 072 955 4021 of ariseproject25@gmail.com kontak, of skenkings by die Ikaya Prim¨ºre Skool, Sesde Laan no. 37, Kayamandi, aflewer.

FOTO: Stefan Els
GRAFIKA: Geola Bergman

Page Image:

??Afrikaanse artikel te volg.?

Page Image:

?Die Universiteit Stellenbosch is Suid-Afrika se enigste universiteitsportterrein wat kan spog met drie waterbasiskunsgrasvelde?

Die 2025 USSA Winterkampioenskap is om die draai en die opwinding loop hoog by Maties Sport. Maties se studente-atlete sal tussen 27 Junie en 9 Julie hul sportvernuf ten toon stel, hetsy op 'n tuiskunsgrasveld of elders in die land in Gqeberha, Pretoria of Johannesburg. Ons spanne wil voortbou op hul prestasies van verlede jaar, nuwe talent vier, en goud nastreef op elke baan of veld.

Die Universiteit Stellenbosch (US) en Maties Hokkie sal van 30 Junie tot 4 Julie meer as 20 universiteite van oral in Suid-Afrika verwelkom om aan die 2025 USSA Hokkiekampioenskap deel te neem. Te danke aan ons nuwe derde kunsgrasveld, sal dit die eerste keer wees dat die A-, B- ¨¦n C-afdeling op een plek deelneem. Die US is die enigste universiteit in Suid-Afrika met drie waterbasiskunsgrasvelde, en die mans- ¨¦n vrouespanne sal by Coetzenburg deelneem.

Alle wedstryde sal regstreeks via die SuperSport Schools-toepassing uitgesaai word. Ons nooi egter die gemeenskap in Stellenbosch en omliggende gebiede om die toernooi by te woon en Suid-Afrika se talentvolste studentehokkiespelers te ondersteun. Toegang is gratis en 'n ondersteunerstent sal deur die loop van die week beskikbaar wees met vermaak en versnaperings.

Netbal

Ons Maties Netbal-span, onder leiding van die nuut aangestelde hoofafrigter Sasha-Lee Petersen en haar assistentafrigter Jo Prins, sal van 30 Junie tot 4 Julie in Gqeberha deelneem. Sowel die Superliga-groep in die A-afdeling as die span in die B-afdeling spog met nuwe talent, juniors en ervare spanlede. Die eerste span het verlede jaar brons gewen, terwyl Maties se tweede span uitstekend gevaar het om die finaal te haal, waar hulle 33-42 teen NWU 2 verloor het om silwer te verower.

Rugby

Ons manspan vir die 15's-rugbytoernooi wil hul oorheersing voortsit en sal onder leiding van hoofafrigter Kabamba Floors en assistentafrigter Craig Barry streef na 'n vierde agtereenvolgende USSA- goue medalje. Maties se vrouespan het verlede jaar 'n bronsmedalje gewen by die 2024 USSA Rugby 10's-toernooi en sal hierdie jaar ook in die 15's-formaat deelneem. Die nuut aangestelde hoofafrigter Aneesah Abrahams het haar span vroe?r vanjaar na oorwinning in die Varsitybeker-kompetisie gelei ¨C hul tweede Varsitybeker-titel in slegs drie seisoene. Die rugby-aksie sal van 30 Junie tot 4 Julie by UP-Tuks in Pretoria plaasvind.

Vlugbal en basketbal

Die vlugbalspan sal gelei word deur Antonio en Tersia Rossouw, en die groep sal baat by die ervaring wat hulle op nasionale vlak opgedoen het. Dit sal die span se eerste groot binnenshuise vlugbalkompetisie in 'n lang tyd wees, en aanhangers is opgewonde om hulle van 30 Junie af by die Universiteit van Kaapstad aan te spoor. Maties se mans- en vrouebasketbalspanne sal van 4-9 Julie by die Universiteit van die Witwatersrand (Wits) in Johannesburg aan 'n 3x3-basketbaltoernooi deelneem.

Muurbal en pluimbal

Maties se muurbalspanne het verlede jaar uitstekend gevaar. Die A-span het 'n bronsmedalje in die A-afdeling gewen en die B-span het tot die finaal deurgedring en 'n silwermedalje verower. In pluimbal het Maties uitgeblink in die spankompetisie en silwer gewen in 'n naelbyteindstryd teen NWU. Die span het ook brons gewen in die mansdubbels en gemengde dubbels, en 'n silwermedalje verower in die mansenkelstryd. Ons sien uit na n¨®g sterk vertonings. Die muurbalkompetisie word by Nelson Mandela Universiteit aangebied, terwyl die pluimbalspan in Pretoria by UP-Tuks sal deelneem.

Bly ingeskakel vir wedstrydbepalings, regstreekse opdaterings en artikels oor ons topstudente-atlete. Volg ons hier:

Instagram: https://www.instagram.com/matiessport

Facebook: https://www.facebook.com/SUMatiesSport

Twitter: https://x.com/MatiesSport

SuperSport Schools-stroom: https://supersportschools.watch.pixellot.tv/

Page Image:

Net drie plekke. Dit is hoe naby die Universiteit Stellenbosch (US) vir die derde agtereenvolgende jaar aan die top 300 universiteite ter w¨ºreld gekom het. Volgens die jongste QS (Quacquarelli Symonds)-w¨ºreldranglys vir universiteite wat Donderdag 19 Junie 2025 vrygestel is, is die US in die 302de plek.

Die US beklee in die 2026-weergawe van die QS-w¨ºreldranglys weer die derde plek in Suid-Afrika (en in Afrika)¡ªdieselfde as verlede jaar. Hoewel die instelling 'n paar plekke gedaal het, het dit sy algehele telling verbeter¡ªdie somtotaal van die tellings vir elk van die nege aanwysers of kategorie? wat gebruik word om universiteite te assesseer.

Terwyl die US goed gevaar het deur sy telling in agt van hierdie aanwysers te verbeter, het die instelling wel in vyf hiervan op die w¨ºreldranglysaanwysers gedaal. Dit kan moontlik toegeskryf word aan ander universiteite wat meer as die US op die aanwysers verbeter het, asook aan 'n toename in die aantal instellings wat in die 2026-uitgawe ge?valueer is. Die US neem ook nie aktief aan hierdie ranglys deel nie.

Die jongste uitgawe van die QS-w¨ºreldranglys, wat as een van die drie top-universiteitsranglysstelsels w¨ºreldwyd beskou word, assesseer 1 501 instellings in 106 liggings¡ª8 467 instellings, insluitende 112 nuwe universiteite, is ge?valueer¡ªen is die enigste ranglys van sy soort wat indiensneembaarheid en volhoubaarheid beklemtoon.

Hierdie instellings is aan die hand van die volgende nege aanwysers geassesseer: akademiese reputasie (w¨ºreldwye akademici se persepsies van 'n instelling se akademiese uitnemendheid), werkgewerreputasie (w¨ºreldwye werkgewers se persepsie van watter universiteite die meeste gegradueerdes wat werkgereed is, oplewer), fakulteitstudenteratio (die ratio tussen die aantal akademiese personeel en die aantal studente), aanhalings per fakulteit (aantal akademiese aanhalings wat deur fakulteitslede opgelewer word), internasionale fakulteitsratio (die persentasie fakulteitslede wat internasionaal is), internasionale studenteratio (die persentasie internasionale studente), internasionale navorsingsnetwerk ('n instelling se sukses in die skep en instandhouding van navorsingsvennootskappe met instellings op ander plekke), indiensnemingsuitkomste en volhoubaarheid (die maatskaplike en omgewingsimpak van universiteite).

Die Viserektor vir Navorsing, Innovasie en Nagraadse Studies aan die US, prof Sibusiso Moyo, het in reaksie op die jongste uitgawe van die QS-w¨ºreldranglys ges¨º die instelling is ¡°'n navorsingsintensiewe universiteit waar ons uitstaande studente lok, talentvolle personeel in diens het en 'n w¨ºreldklasomgewing bied, 'n plek wat met die w¨ºreld verbind is, terwyl ons plaaslike, kontinentale en globale gemeenskappe verryk en transformeer.

¡°Ons sal voortgaan om uitnemendheid na te streef, op ranglyste te klim en daarop te fokus om plaaslike, streeks-, kontinentale en globale impak te maak. Welgedaan aan al ons personeel en studente wat steeds bydra tot die prestasie van die Universiteit ten spyte van enkele uitdagings in 2024 en 2025, veral op die gebied van navorsing."

Die US was vroe?r vanjaar ook onder die topuniversiteite w¨ºreldwyd op Times Higher Education se 2025-w¨ºreldranglys van universiteite per vak en die 2025 QS-w¨ºreldranglys vir universiteite per vak.

Die US is die afgelope paar jaar deurgaans onder die beste tersi¨ºre instellings ter w¨ºreld op hierdie twee vakranglyste gereken, asook die QS-w¨ºreldranlys vir universiteite, die Times Higher Education-w¨ºreldranlys vir universiteite en die Akademiese Ranglys van Universiteite W¨ºreldwyd. 

Page Image:

Hoewel ligte re?n Vrydagoggend oor Stellenbosch uitgesak het, het sonstrale oor die middaguur hulle opwagting gemaak om oor die dorp te skyn terwyl die Universiteit Stellenbosch (US) 'n belangrike geleentheid gevier het: die formele inhuldiging van die instelling se 16de Kanselier ¨C Lesetja Kganyago, president van die Suid-Afrikaanse Reserwebank.

Die inhuldigingsplegtigheid, wat in die Endlersaal gehou is, het met statige presisie ontvou en het dawerende musiekoptredes deur die US se topmusikante en 'n akademiese prosessie in volle seremoni?le regalia ¨C 'n visuele herinnering aan die Universiteit se ryk verlede en dinamiese toekoms ¨C ingesluit.

Kganyago het in 'n passievolle intreerede voor hooggeplaastes, senior bestuur en gemeenskapsleiers ges¨º hy beskou dit as 'n groot eer om gekies te word om die US te verteenwoordig. "Ek aanvaar hierdie rol met 'n diep verantwoordelikheidsin en is bewus van die komplekse nalatenskap wat ek erf en die verwagtinge wat voorl¨º," het hy ges¨º.

Met verwysing na die woorde van sy voorganger, oudregter Edwin Cameron, het Kganyago oor die waardigheid en eiewaarde gepraat wat universiteite in hulle gemeenskappe inboesem.

Hy het 'n beroep op die Universiteit gedoen om voort te gaan om instellings te bevorder wat weetgierig en innoverend is en uiteenlopende denkrigtings handhaaf en het Suid-Afrikaanse universiteite as katalisators vir maatskaplike verandering en etiese leierskap beskryf. "Universiteite weerspie?l wie ons is en wat ons wil wees," het hy ges¨º en die instelling aangemoedig om akademiese vryheid en transformasie met alle mag te verdedig.

Hy het nie weggeskram van die Universiteit se komplekse verlede nie, en het na die instelling se rol in die apartheidsera-Suid-Afrika en in die voortslepende stryd om transformasie verwys. Kganyago het die bekende Suid-Afrikaanse digter Antjie Krog aangehaal en gewaarsku dat wonde wat nie gekonfronteer word nie, "sal aanhou om pyn in die toekoms te veroorsaak". Hy het 'n beroep op die Universiteitsgemeenskap gedoen om rassisme en weerstand teen verandering te verwerp en het daarop aangedring dat diversiteit en insluiting noodsaaklik is vir intellektuele verkenning en geregtigheid.

Kganyago het onlangse transformasiepogings onder die voormalige Rektor en Visekanselier, prof Wim de Villiers, geloof en verwys na prof Thuli Madonsela se siening dat "transformasie nie vir lafhartiges is nie".

Kganyago het na noemenswaardige voorbeelde van studentegeleide aktivisme verwys, soos onder meer die Save7-inisiatief wat gehelp het om die Life Pod-oorplantingsondersteuningseenheid by die Tygerberg-hospitaal te vestig. Hy het ook studente soos Francisca Darkoh en Caitlin Lee uitgesonder, wie se werk in voedselsekerheid en die rehabilitasie van gevangenes 'n die Universiteit se missie van sosiale verantwoordelikheid vergestalt. "Hulle werk is 'n kragtige voorbeeld van hoe studenteleierskap werklike verandering kan dryf," het hy ges¨º.

Die Kanselier het in sy toespraak ook teruggekyk na 1987, toe Suid-Afrikaanse universiteite teen die apartheidsera se beheer oor akademiese vryheid betoog het. Kganyago onthou hoe hy by duisende aangesluit het om staatsdekrete teen te staan wat universiteitsoutonomie wou beperk, 'n vormende ervaring wat sy siening van onderwys as 'n hoeksteen van demokrasie gevestig het. "Ons moet hierdie vryheid beskerm en dit met weetgierigheid, betrokkenheid en kritiese ondersoek eer," het hy beklemtoon.

Die gehoor se staande toejuiging en spontane lofsang het die Endler met energie gevul terwyl Kganyago sy toespraak afgesluit het.

Die formele verrigtinge is vroe?r die middag deur die US se Registrateur, dr Ronel Retief, geopen. Sy het die uitgelese gehoor wat lede van die Reserwebank, die kommissaris van die Suid-Afrikaanse Inkomstediens, Edward Kieswetter, Stellenbos se uitvoerende burgemeester Jeremy Fasser en senior verteenwoordigers van naburige universiteite ingesluit het, verwelkom. Retief het die simboliese en statut¨ºre verantwoordelikhede van die Kanselier uiteengesit en opgemerk dat Kganyago deur die Universiteit se kieskollege verkies is n¨¢ 'n openbare nominasieproses. "Ons bedank u dat u hierdie oproep aanvaar het om te dien, " het sy met 'n groot glimlag ges¨º.

Prof Deresh Ramjugernath, die US se Visekanselier en Rektor, het Kganyago as 'n leier van "uitsonderlike moed, wysheid en bestendigheid" geloof wie openbarediensrekord met die Universiteit se institusionele waardes van deernis, aanspreeklikheid en billikheid ooreenstem. "By die Universiteit Stellenbosch glo ons onderwys moet 'n groter doel dien: om op te hef, in te lig en te bemagtig," het hy ges¨º. "Kanselier, ons is diep ge?erd dat u hierdie rol aanvaar het. U wysheid, statuur en diensgerigte leierskap sal 'n bron van inspirasie vir ons studente, personeel, alumni en vennote wees," het Ramjugernath afgesluit.

Die US se Raadsvoorsitter, dr Nicky Newton-King, wat die amptelike inhuldiging hanteer het, het Kganyago as "'n formidabele en diepsinnige kampvegter vir nougesette ontleding en onafhanklikheid" beskryf. Sy het ook die Universiteit se nuut ontwerpte Kanselierstoga ¨C waarby die "Hoop"-patroon en seremoni?le embleem ge?nkorporeer is ¨C as 'n simbool van transformasie bekendgestel wat deur dialoog met studente, personeel en alumni geskep is.

Hierna het boodskappe van gelukwensing gevolg, met prof Nico Koopman, Visekanselier: Sosiale Impak, Transformasie en Personeel, wat 'n boodskap van die adjunkminister van ho?r onderwys en 'n US-alumna, dr Mimmy Gondwe, voorgelees het. Gondwe het Kganyago se standvastige leierskap onder druk geloof en sy aanstelling "'n stralende verwysing na die Universiteit se verbintenis tot uitnemendheid en waardegebaseerde leierskap" genoem. Sy het die moeilike kontekste wat universiteite in die gesig staar ¨C van finansieringsbeperkings tot die ontwrigtende opkoms van kunsmatige intelligensie ¨C erken en ges¨º Kganyago se ervaring in 'n tyd van nasionale onsekerheid is waardevol.

'n Hartlike en nadenkende gelukwensing deur prof Rudolf Gouws van die Kanselierskring het Kganyago se internasionale statuur en stil vasberadenheid bevestig. Gouws het na hulle eerste ontmoeting meer as drie dekades gelede in die ANC se departement van ekonomiese beplanning verwys: "Ons het 'n lang pad gekom, Lesetja." Hy het die nuwe Kanselier se beleidsduidelikheid en beginselvaste weerstand teen populistiese druk geprys. "Ons is trots daarop om met jou geassosieer te word," het hy ges¨º. "Jy het standvastig gebly in jou verdediging van die Bank se onafhanklikheid, en die land ¨C en hierdie Universiteit ¨C is daarom beter."

Die geleentheid is op 'n ho? noot afgesluit met die Uitnodigingskoor, onder leiding van prof Johan de Villiers, wat 'n triomfantlike uitvoering van H?ndel se Hallelujakoor uit sy Messias-oratorium gelewer het, gevolg deur nog 'n vreugdevolle paar note van die US Koperblaaskwintet.

Terwyl die seremoni?le musiek vervaag en applous deur die saal weergalm het, was dit duidelik dat Kganyago se inhuldiging 'n deurslaggewende oomblik in die US se voortgesette verhaal van vernuwing en hoop verteenwoordig.

¡¤   Die US se kanselier dien vir 'n termyn van vyf jaar en kan een keer vir 'n opeenvolgende termyn herkies word.

Kyk die seremonie hier ?op die US se YouTube-kanaal. 

FOTO: Peartree

Page Image:

Audrey Simbiso Chidawanyika is 'n dinamiese krag in Afrika se innovasie- en leierskapslandskap. Sy is bekend as ¡°The African Wildfire" ¨C 'n bynaam wat sy self geskep en met trots haar eie gemaak het ¨C en het bekendheid verwerf vir haar vermo? om grense te verskuif en diepgaande verandering aan te dryf. Met haar oorsprong in Zimbabwe en 'n passie vir die ontsluiting van Afrika se volle potensiaal, bou sy doelgerigte stelsels, hervorm sy denke en bemagtig sy 'n nuwe generasie leiers en veranderingmakers.

Audrey het haar organisasie, Simbiso Jumpstart, in Augustus 2019 gestig in reaksie op die dringende behoefte aan toeganklike, praktiese en gemeenskapsgegronde ondersteuning vir mikro- en klein ondernemings in Afrika.

Daarbenewens werk sy saam met AfriLabs ¨C 'n organisasie met 'n sterk fokus op innovasie ¨C wat daarop gemik is om entrepreneurs en innoveerders toe te rus met die vaardighede en hulpbronne wat nodig is om volhoubare ontwikkeling en groei in Afrika se tegnologie- en innovasiesektor aan te dryf.

Tans dien sy as Hoof van personeel by AfriLabs, waar sy beleidsontwerp, strategiese samewerking en kontinentale innovasieraamwerke ko?rdineer. ¡°Wat my die meeste opgewonde maak, is die kontinentale doek waaraan ek die voorreg het om te help verf¡ªom beleidsnarratiewe te vorm wat Afrika se realiteite en ambisies weerspie?l," s¨º sy. ¡°AfriLabs is vir my 'n tuiste. 'n Plek van groei, visie en kreatiwiteit."

Of sy nou beleid hervorm by AfriLabs, jong entrepreneurs mentor deur Simbiso Jumpstart, of met w¨ºreldwye rolspelers in gesprek tree¡ªAudrey se energie is aansteeklik.

¡°The African Wildfire is nie net 'n bynaam nie¡ªdit is 'n beweging," s¨º sy. ¡°Dit spreek van 'n innerlike vlam wat nie gekeer, gedoof of beheer kan word nie. Ek wil transformasie ontketen, versprei en volhou¡ªveral in Afrika se innovasie- en leierskapslandskap."

In 2022 het Audrey die Make-IT in Africa Women in Leadership Programme by die Stellenbosch Bestuurskool aangepak¡ª'n ervaring wat haar merkwaardige leierskapsreis verder verdiep het. ¡°Ek het nie net kennis gesoek nie¡ªek het belyning gesoek," s¨º sy. ¡°Stellenbosch het my die lens gegee om krag, politiek en vennootskappe met meer helderheid te navigeer¡ªnie net as 'n vrou in leierskap nie, maar as 'n Afrika-vrou wat aktief help om die toekoms te vorm."

Maar Audrey se werk strek veel verder as net instellings. Met Simbiso Jumpstart het sy reeds meer as 15 000 jong innoveerders bereik¡ªin sektore soos landbou-tegnologie, finansi?le tegnologie, onderwys en mediese innovasie. ¡°Ek het hierdie platform geskep om drome aan die gang te kry," verduidelik sy. ¡°Maar wat my die trotsste maak, is die verandering in ingesteldheid. Ons help jong mense ophou wag¡ªen begin bou."

Sy het al verskeie toekennings ontvang ¨C onder meer die Mandela Washington Fellowship, JCI Ten Outstanding Young Persons, en die titel van Africa Startup Ecosystem Builder of the Year. Maar vir Audrey is roem nie die einddoel nie. ¡°Die ware beloning," s¨º sy, ¡°l¨º in transformasie ¨C om te sien hoe 'n jong entrepreneur befondsing ontvang, 'n gemeenskap bemagtig word, of beleidshervorming begin posvat."

As 'n jong Afrika-vrou in die w¨ºreld van innovasie en ondernemingsontwikkeling, is sy geen vreemdeling vir teenstand nie. ¡°Jy word aanhoudend onderskat," s¨º sy. ¡°Maar ek het elke vorm van weerstand in brandstof omskep." Haar leierskap is gegrond op diensbaarheid, doelgerigtheid en die strewe na 'n nalatenskap wat oor generasies heen sal voortleef.

Oor die toekoms s¨º sy: ¡°Dis tyd vir skaal, struktuur en selfstandigheid." Deur haar werk met AfriLabs beywer sy haar vir beleidsomgewings wat innovasie aanmoedig. Met Simbiso Jumpstart versterk sy entrepreneurs op grondvlak. Haar betrokkenheid by nuwe grense in media, beleggings en tegnologiebeleid dra by tot die vorming van 'n Afrika wat gereed is om op te staan.

¡°Ek is nog nie klaar nie," s¨º sy. ¡°En Afrika ook nie."

Page Image:

Akademiese blootstelling tesame met mense wat hy ontmoet het, het sy studentejare gevorm. Een so 'n persoon is Brandon Laing, 'n mede-student wat later 'n hegte vriend geword het en 'n belangrike ondersteuningsnetwerk vir hom geskep het. Vandag is Luke in die Verenigde Koninkryk gevestig en aktief betrokke by die Oxford-tak van die US se alumni-netwerk. Hierdie betrokkenheid help hom om steeds in voeling te bly met sy Matie-wortels.

¡°Brandon was die eerste persoon wat ek ontmoet het toe ek vir my honneurs by Maties begin het. Hy het my onmiddellik ingesluit in die departement en my gehelp om aan te pas. Hy was altyd daar om my te motiveer en het my gehelp om 'n sterk sosiale netwerk te bou."

¡°Dis 'n groot voorreg om steeds met mede-Maties kontak te behou ¨C selfs so ver van Stellenbosch af ¨C en saam ons gedeelde herinneringe te vier."

Luke is die strategiese stelselbestuurder by die Oxford Royale Academy, 'n opvoedkundige organisasie wat in Oxford gesetel is. Benewens sy akademiese agtergrond aan die US, King's College London en die Universiteit van Oxford, het hy reeds tot onderwys en w¨ºreldwye ontwikkeling bygedra deur onderrig, navorsing en vrywilligerswerk. Sy internasionale werk sluit in vrywilligerswerk by 'n argeologiese opgrawingsterrein in Griekeland, waar hy met opgrawings en katalogisering gehelp het; diens as onderwysassistent by 'n ho?rskool in Suid-Afrika; en betrokkenheid by 'n kerkgeborgde uitreikgroep in Malawi, wat daarop gefokus het om mediese dienste in landelike gemeenskappe te ondersteun.

Een van die mees opwindende mylpale in Luke se lewe l¨º nou voor: hy beplan om binnekort te trou. ¡°Dis werklik een van die mees vreugdevolle en opwindendste tye in my lewe," s¨º hy.

Luke beskou sy generasie as die bewaarders van 'n onvoltooide droom.

¡°Dit is reeds dertig jaar sedert Suid-Afrika as die Re?nboognasie bekendgestaan het, en ek glo die filosofie en ideologie daaragter is vandag belangriker as ooit tevore. Dit is ons verantwoordelikheid om 'n land van vrede en voorspoed te help bou, sodat daardie droom kan voortleef ¨C vir ons generasie maar ook vir di¨¦ wat volg."

Wat hom in tye van onsekerheid bly dryf, is sy perspektief op die geskiedenis. ¡°Ek onthou dat die w¨ºreld al baie storms moes deurstaan ¨C en tog draai dit steeds. Ons is nog hier. As ons voorouers dit kon oorleef, kan ons ook."

Hy meen sy tyd op Stellenbosch het hom die waarde van samewerking geleer. ¡°Die akademiese struktuur het hom aangemoedig om ander te betrek en saam te werk om sukses te behaal. Dit het my laat besef hoe belangrik verhoudings en 'n gevoel van gemeenskap is."

Daardie lesse het veral tydens die 肆客足球-pandemie in 2020 van onskatbare waarde geblyk. ¡°Selfs toe ek vir lang tye aanlyn moes werk, het ek sterk staatgemaak op my vriende en kollegas ¨C en ek het my bes gedoen om ook vir hulle 'n steunpilaar te wees."

Sy motivering put hy uit die erkenning van die vasberadenheid van di¨¦ wat hom voorgeloop het. ¡°As ons voorouers daardie storms oorleef het, kan ons ook," s¨º hy. Hierdie perspektief, gekombineer met sy waardering vir spanwerk en ondersteuning, speel 'n sleutelrol in hoe hy vandag elke uitdaging benader.

?¡°Hardewerk en spanwerk ¨C dis die waardes wat jong professionele mense in Suid-Afrika moet uitleef," s¨º hy. ¡°Niks wat regtig die moeite werd is, kom maklik nie. Maar ons hoef dit nie alleen te doen nie. Ons is sterker saam." 

Page Image:

?Bedryfsingenieurswese bied fantastiese loopbaangeleenthede vir vroue. Bedryfsingenieurs werk in vervaardiging, mynbou, logistiek, gesondheidsorg, landbou, onderwys, finansies en meer. Baie brei ook uit na innovasiestrategie, datawetenskap en volhoubaarheid of neem rolle aan in die staatsdiens en sosiale sektore. S¨® skryf prof Sara Grobbelaar van die Departement Bedryfsingenieurswese aan die Universiteit Stellenbosch in ? meningsartikel vir die Cape Argus ter viering van die Internasionale Dag vir Vroue in Ingenieurswese wat jaarliks op 23 Junie gedenk word.

• Lees die vertaalde weergawe van die artikel hier onder of klik hier vir die stuk soos geplaas.

Sara Grobbelaar*

Die Internasionale Dag vir Vroue in Ingenieurswese, wat jaarliks op 23 Junie gedenk word, vier die bydraes van vroue in ingenieurswese en moedig meer meisies en vroue aan om loopbane in di¨¦ rigting te volg. Die tema vir 2025, #TogetherWeEngineer, beklemtoon die gesamentlike pogings van vroulike ingenieurs w¨ºreldwyd om innovasie te dryf en positiewe verandering te bevorder.

Terwyl ons op hierdie Dag vir Vroue in Ingenieurswese veerkragtigheid, leierskap en vooruitgang vier, is dit belangrik om nie net te besin oor die bemoedigende vordering op die weg na geslagsgelykheid in ingenieurswese nie, maar ook oor waarom ingenieurswese ¨C en veral bedryfsingenieurswese ¨C 'n fantastiese loopbaankeuse vir vroue is. Hoewel daar steeds hindernisse vir billike toegang in baie ruimtes bestaan, beweeg tendense in die regte rigting. Vroue betree nie net STEM-velde (wetenskap, tegnologie, ingenieurswese en wiskunde) in groter getalle nie; hulle transformeer dit van binne, bring vars perspektiewe en maak 'n blywende impak.

By my instelling, die Universiteit Stellenbosch, illustreer die vordering binne die Fakulteit Ingenieurswese oor die afgelope dekade hierdie tendens. In 2015 was slegs 26% van die akademiese personeel vroue. Teen 2024 het daardie syfer gestyg tot 35%. Vroulike voorgraadse inskrywings het gegroei van 23% tot 32%, en op nagraadse vlak, van 17% tot 31%. Oor dissiplines heen is daar tekens van werklike verandering. In Chemiese Ingenieurswese maak vroue nou 57% van voorgraadse studente uit ¨C 'n volledige ommekeer van vroe?re geslagsongelykhede. In Elektriese en Elektroniese Ingenieurswese ¨C tradisioneel een van die mees manlik-gedomineerde velde ¨C het die getal vroulike akademiese personeel byna verdubbel, en vroulike nagraadse inskrywings het ook aansienlik toegeneem.

Bedryfsingenieurswese is 'n merkwaardig inklusiewe studie- en werksarea, met 43% van akademiese personeel nou vroue ¨C 'n toename van 26% in 2015 ¨C en sterk groei in sowel voorgraadse (44%) as nagraadse (33%) vroulike inskrywings. Maar die saak vir vroue in bedryfsingenieurswese strek verder as verteenwoordiging ¨C dit l¨º in die unieke sterkpunte en geleenthede wat die veld bied.

Eerstens, bedryfsingenieurs ontwerp en verbeter stelsels om dinge beter te laat werk ¨C hetsy in terme van spoed, kostedoeltreffendheid, veiligheid of volhoubaarheid. Van die optimalisering van pasi?ntevloei in hospitale tot die transformasie van voedselverspreidingsnetwerke, die skep van veranderingsbestuursprogramme in 'n bank, of die vaartbelyning van logistiek in groot korporasies, die werk is prakties en het 'n meetbare impak op mense se lewens.

Tweedens, bedryfsingenieurswese is 'n uitsonderlik veelsydige loopbaankeuse. Dit is nie beperk tot 'n enkele sektor of bedryf nie. Jy sal bedryfsingenieurs kry wat werk in vervaardiging, mynbou, logistiek, gesondheidsorg, landbou, onderwys, finansies en meer. Baie brei ook uit na innovasiestrategie, datawetenskap en volhoubaarheid of neem rolle aan in die staatsdiens en sosiale sektore.

Derdens bied die veld internasionale buigsaamheid. Anders as dissiplines soos regte of medisyne ¨C wat dikwels gebind is aan plaaslike kwalifikasies, regulasies, en praktyke ¨C rus ingenieurswese, en veral bedryfsingenieurswese, jou toe met gereedskap en benaderings wat wyd toepasbaar is oor jurisdiksies heen. Dit maak dit 'n uitstekende keuse vir vroue wat geografiese mobiliteit in hulle loopbane soek.

Vierdens, bedryfsingenieurswese is inherent aanpasbaar by veranderende loopbaandoelwitte. Jy kan jou pad kies, hetsy in tegniese kundigheid of een wat besigheid, operasionele bestuur of leierskap beklemtoon. Die veld kombineer wiskunde, wetenskap en data met besigheidstrategie, kommunikasie en spandinamika. Dit gaan oor die ontwerp en bestuur van hoe mense en prosesse saamwerk¡ªideaal vir diegene wat daarvan hou om werklike probleme op te los met struktuur ¨¦n kreatiwiteit.

Laastens, nagraadse studie in bedryfsingenieurswese bied talle groeigeleenthede. Ons verwelkom mense van 'n wye verskeidenheid STEM-agtergronde ¨C ek het al studente begelei met opleiding in voedselwetenskap, medisyne en ander toegepaste wetenskappe. As jy jou bestaande kennis wil aanvul met bedryfsingenieurswese-gereedskap en stelseldenke, kan 'n nagraadse kwalifikasie nuwe deure oopmaak. Dit is 'n ideale manier om dissiplines te oorbrug en ingenieursmetodes toe te pas op uitdagings in gesondheid, voedsel, volhoubaarheid en ander terreine.

Ten slotte, vroue maak ongetwyfeld vordering. Die getalle spreek vanself. Meer vroue studeer ingenieurswese. Meer onderrig, doen navorsing en lei. Meer bou maatskappye, be?nvloed beleid en mentor die volgende generasie.

Transformasie gaan nie net daaroor om teikens te bereik nie; dit gaan oor die vorming van die stelsels, kulture en geleenthede wat definieer wat moontlik is. Dit is waar bedryfsingenieurswese iets kragtig het om te bied: die vryheid om jou bedryf te kies, vir wie jy werk, waar jy bly en wat jy doen.

So, aan al die vroue wat vra of daar 'n plek vir hulle in ingenieurswese is: weet dat daar nie net 'n plek vir jou is nie ¨C daar is 'n behoefte aan jou. Ons toekoms in ingenieurswese is inderdaad baie blink.

*Sara Grobbelaar is 'n professor in die Departement Bedryfsingenieurswese aan die Universiteit Stellenbosch.?

Page Image:

?

'n Dekade gelede het die Universiteit Stellenbosch (US) se LaunchLab amptelik sy nuwe deure in wat eens 'n stowwerige meubelherstelgebou was, oopgemaak vir innovasie. Sedertdien het hierdie indrukwekkende besigheidsinkubator gehelp om meer as 35 afwentelmaatskappye op die been te bring, miljoene rande in beleggings te lok en tallose entrepreneurs gehelp om hul besighede te laat floreer. Die US LaunchLab het tereg sy titel as die top-universiteitsinkubator vanaf 2017 tot 2020 in Afrika verdien, 'n toekenning wat deur die Universal Business Incubator Global (UBI) gemaak is.

Hierdie mylpaal is onlangs gevier op 'n feestelike wyse toe meer as 'n honderd gaste kom luister het hoe alles begin het en saam die mense daaragter vereer het, terwyl hulle 'n kykie in die toekoms van LaunchLab se volgende dekade van innovasie gekry het.

Brandon Paschal, die US se Adjunkdirekteur van Afwentelmaatskappye en Fondse, en die Bestuurder van die US LaunchLab; Anita Nel, Hoofdirekteur Innovasie en Kommersialisering; Prof. Stan du Plessis, die US se voormalige Uitvoerende Bedryfshoof, en 'n lewendige paneel wat prof. Deresh Ramjugernath, die US se Rektor en Visekanselier, gemodireer het, het die LaunchLab se onstaan uit gesprekke oor 'n koppie koffie tot 'n volskaalse entrepreneuriese ekosisteem nagespeur. Die geleentheid het ook formeel die LaunchLab CERIBIO bekendgestel, 'n splinternuwe biotegnologielaboratorium wat gebou is om Afrika se volgende generasie biotegnologie-afwentelmaatskappye se oprigting te versnel.

Prof. du Plessis, die gasspreker, het die Universiteit se innovasiereis vertel. Hy het sedert die LaunchLab se ontstana ops die raad gedien het, het prof. du Plessis opgemerk en beklemtoon dat "ons in tien jaar meer bereik het as wat selfs by Wharton in hul vroe? jare moontlik was."

In sy laaste toespraak as Uitvoerende Hoof van die US, het prof. du Plessis vanuit 'n ekonomiese perspektief oor die tien-jaar-lange reis besin. Hy het voortgebou op idees van Thomas Hobbes en Karl Marx en die belangrikheid beklemtoon om ruimtes soos die LaunchLab te skep waar innovasie kan floreer deur struktuur, vryheid en kreatiewe ondernemingsgees. Hy het ook hulde gebring aan Paschal en erkenning gegee aan sy toewyding en praktiese leierskap in die vorming van die inkubator se kultuur en die rol wat hy in die toekoms gaan speel.

¡°Ons vier julle indrukwekkende eerste dekade, LaunchLab, en ons verwag dat die tweede een ons nog meer gaan verstom," het hy ges¨º. Prof. du Plessis se nalatenskap, soos di¨¦ van die incubator wat hy help stig het, is een van 'n dapper visie en stille vasberadenheid.

Nel en Paschal het saam die hoofrede gelewer wat die hart en die dryfkrag agter LaunchLab vasgevang het. Anita het vertel hoe hulle vir saadbefondsing gepleit het en hoe die inkubator op Facebook geadverteer is met die opskrif ¡°Die Inkubator is oop, enigiemand kan kom".  Brandon het die statistieke en uitkomste wat gevolg het, gewys en erkenning gegee aan die afwentelmaatskappye wat die LaunchLab se ruimtes begin vul het, die miljoene rande wat ingesamel is, die w¨ºreldwye vennootskappe wat gevorm is, en die idees wat in beleggingsbare besighede verander het.

Nostalgie tersyde, het die duo baie onthul oor die doelbewuste keuses, die onsekere begin en hul ongelooflike vasberadenheid wat LaunchLab gevorm het tot wat dit vandag is.

¡°Wat het my die afgelope tien jaar die meeste verbaas?" het Nel gevra. ¡°Dat dit nooit net oor prosesse of geld gegaan nie, maar altyd oor die mense. Mense is wat van alles 'n sukses gemaak het." Sy het na die entrepreneurs in die vertrek gewys en ges¨º: ¡°Ons moet nooit ophou om hulle te ondersteun nie, want 'n hulle sukses is 'n oorwinning vir ons almal."

Paschal, wie se leierskap en visie sentraal gestaan het tot LaunchLab se ontstaan, het 'n openhartige besinning oor hul tien-jaar-lange reis gelewer en die gehoor daaraan herinner dat die hart van inkubasie nie in flitsende opskrifte gevind word nie, maar in die daaglikse geswoeg.

Hy het die tydlyn nagespoor vanaf die LaunchLab se vinnige opstel in 2015, met CubeSpace met hul eerste ingeboude ¡°skoonkamer" (clean room), en ButtaNutt se gewaagde sprong na inkubasie, nadat hulle meer as R300 000 se neutbotter by die Slow Market verkoop het. Hy het ook vertel  van die samewerkende innovasie met maatskappye soos Mercedes-Benz, ATTACQ en Santam.

Teen 2019 is LaunchLab vir die tweede keer deur UBI Global as Afrika se top universiteitsinkubator aangewys. Dit was ook die jaar toe die Stellenbosch-netwerk bekendgestel en LaunchLab se afwentelmaatskappy-portefeulje begin toeneem het. Toe kom die stilte van 2020¨C2023, na die COVID-19-pandemie, die bekendstelling van die Universiteitstegnologiefonds (UTF), en 'n verskuiwing van 'n private entiteit terug na die US se interne struktuur. Dit alles is strategies beplan sodat die fokus kon skuif na die sukses en groei van die US se portefeuljemaatskappye.

In die jare 2024 en 2025 het die LaunchLab 'n beduidende stap vorentoe gegee. Paschal het met trots gedeel hoe SU LaunchLab, in vennootskap met Stellenbosch Network, begin het om bedryfspesifieke innovasienetwerke te ontwikkel deur middel van geleenthede soos Cape Agritech Connect, wat afwentelmaatskappye help om kli?nte te werf en betekenisvolle vennootskappe te bou. Hy het aangekondig dat die Instant Startup, wat die eerste keer in 2021 geloods is, nou internasionaal gelisensieer is. Intussen is UTF II amptelik bekend gestel, na die suksesvolle ontplooiing van Fonds I, en is gereed om nuwe generasie afwentelmaatskappye met kritieke vroe?stadiumkapitaal aan te dryf.

"Tien jaar later leer ons steeds, herhaal ons steeds, maar die impak is onmiskenbaar," het Paschal ges¨º. "Die syfers spreek boekdele, met meer as 400 besighede ons ondersteun het, R857 miljoen wat deur afwentelmaatskappye ingesamel is, en 'n geraamde R1 miljard in inkomste wat deur afwentelmaatskappye alleen in 2024 gegenereer is. Maar die ware nalatenskap l¨º in die gemeenskap wat LaunchLab opgebou het," het hy afgesluit.

LaunchLab CERIBIO: Afrika se Biotegnologie-lanseerplatform

Die aand se tweede optrede het bewys dat LaunchLab se nie-amptelike mantra van "doen dit net" springlewendig is. Met 'n seremoni?le knip van 'n rooi lint het die US LaunchLab CERIBIO sy deure geopen: 'n biotegnologielaboratorium en inkubator wat in vennootskap met die Sentrum vir Epidemiese Reaksie en Innovasie (CERI) geskep is.

Die LaunchLab CERIBIO is 'n moderne laboratorium en samewerkingsruimte wat toegerus is vir molekul¨ºre biologie, ensiemproduksie en diagnostiese prototipering, tesame met LaunchLab se kenmerkende ondersteuning vir besigheidsbou.

Die laboratorium is nie slegs 'n wonderlike spasie om te besit nie; dit is ge?dentifiseer as 'n behoefte vir biotegnologie-ondernemings in die vroe? stadium wat tans twee kritieke hindernisse in die gesig staar: die ho? koste van laboratorium-infrastruktuur en die gebrek aan vaardighede om navorsing te kommersialiseer. Die US se indrukwekkende afwentelmaatskappye Fluorobiotech, Biocode Technologies en Phagoflux is die eerste inwoners wat toerusting en kundigheid hier deel terwyl hulle baanbrekerswerk doen in die vooruitgang in diagnostiek, ensiemvervaardiging en outofagie-terapie.

Prof. Tulio de Oliveira, Direkteur van CERI en die US se Skool vir Datawetenskap, het opgemerk dat terwyl Suid-Afrika die voortou geneem het in genomiese nasporing tydens die COVID-19-pandemie, het dit agterwe? gebly het in die toegang tot plaaslik vervaardigde diagnostiek en entstowwe. "CERIBIO is hoe ons daardie narratief gaan verander deur biotegnologie-IP op industri?le skaal as eiendom van Afrika te produseer."

Prof. de Oliveira het onthou hoe 'n onbeplande kantoorverskuiwing naby die SU LaunchLab 'n kettingreaksie veroorsaak het. "Wat begin het met koffie-koop by die LaunchLab, het die ontwikkeling van 'n hele ekosisteem tot gevolg gehad," het hy ges¨º en beskryf hoe vroe? gesprekke met dr. Richard Gordon gou ontwikkel het in 'n gedeelde ambisie om 'n biotegnologie-innovasie-enjin vir die vasteland te bou. ¡°LaunchLab bied die perfekte omgewing vir waardevolle vennootskappe, lok befondsers en 'n vasberadenheid wat nie gaan wag vir die perfekte toestande voordat aksie geneem word nie."

Daardie bereidwilligheid om ¡°net te doen", eerder as om slegs daaroor te gesel, word gedeel deur Este Burger, uitvoerende hoof van Biocode Technologies. Tydens die paneelbespreking onder leiding van prof. Ramjugernath, het Burger beskryf hoe sy gehelp het om 'n nuwe bloedtoets in die mark bekend te stel wat vaskul¨ºre skade in langdurige COVID-pasi?nte opspoor, selfs wanneer dit deur standaarddiagnostiek gemis is.

¡°Ons kan baanbrekende US-navorsing kommersialiseer omdat LaunchLab en Innovus in ons geglo het lank voordat enigiemand anders dit gedoen het," het sy ges¨º. ¡°Anita en Brandon het ons die netwerk, die laboratoriumbanke en die vertroue gegee om die globale gesondheidsimpak hier uit Stellenbosch te bevorder."

Chiedza Vushe, voorsitter van Matie Entrepreneurs en stigter van FineApple Pixels, het die tema van vertroue beklemtoon. Vushe het aan die gehoor vertel hoe 'n enkele e-pos wat sy gestuur het, nadat sy na 'n spreker van LaunchLab tydens Nywerheidsweek by die US geluister het, haar aspirasies 'n stewige hupstoot gegee het: ¡°Ek het opgehou om myself as net 'n student te sien en het as 'n innoveerder begin optree."

Prof. Ramjugernath het opgemerk dat Vushe se getuienis die US se mandaat vir 'n "transformerende studente-ervaring" versinnebeeld deur jong talent die denkwyse, die mentors en die middele te gee om werk te skep en ongelykheid te oorkom.

Prof. Ramjugernath het die deelnemers daaraan herinner dat universiteite dikwels worstel met hul rol in ekonomiese ontwikkeling. "Sommige mag argumenteer dat dit nie ons werk is nie," het hy ges¨º, "maar vanaand bewys ons die teendeel. Wat ons hier bou, die maatskappye, loopbane en oplossings ¨C dit gaan weergalm in die ekonomie en in ons gemeenskappe."

LaunchLab betree nou sy tweede dekade met twee duidelike bates: 'n bewese rekord in die koestering van diep tegnologie-ondernemings, en 'n splinternuwe biotegnologie-enjin wat gereed is om Afrika-wetenskap na die w¨ºreldverhoog te neem.

Vir Anita Nel is die taak vandag net so gewaagd soos in 2014: "Ons het begin deur te vra: Waarom het ons nie 'n broeikas nie? Nou is die vraag: Hoe ver kan ons gaan?"

Page Image:

Prof Pierre Goussard sal op 5 Julie aantree vir een van die w¨ºreld se mees uitdagende drafroetes, die Gornergrat Zermatt-marathon in Switserland. Di¨¦ roete van 45km klim meedo?nloos opwaarts deur die Switserse Alpe en eindig op ? hoogte van bykans 2 600m op Riffelberg. Die meeste hardlopers sal tevrede met hul prestasie voel as hulle hierdie uitmergelende bergmarathon voltooi. Vir Goussard is dit net nog ? stap in ? veel groter missie: om kinders se lewe te red.

As Hoof van die Eenheid Kliniese Pediatriese Pulmonologie en die Eenheid Pediatriese Intensiewe Sorg by die Tygerberg-hospitaal en die Universiteit Stellenbosch (US), beleef Goussard die uiters dringende behoefte aan gevorderde mediese toerusting eerstehands. Hy en sy span behandel elke dag van Suid-Afrika se mees kwesbare pasi?nte ¨C babas en kinders met ingewikkelde respiratoriese toestande, tuberkulose, MIV-verwante komplikasies en lewensgevaarlike longontsteking. Talle van di¨¦ jong pasi?nte kom van regoor Suider-Afrika, aangesien die Tygerberg-hospitaal as ? verwysingsentrum vir die streek se mees komplekse gevalle dien.

Sy Departement het dringend ? Olympus-bronkoskoop nodig ¨C ? gesofistikeerde instrument wat dokters in staat stel om die lugwe? te ondersoek van babas en kinders wat dodelik siek is. Gegewe die prys van R400 000, is die toerusting ongelukkig buite die bereik van huidige openbare gesondheidsorgtoewysings.

Aanhou en uithou

Sedert die bekendstelling van sy Given Gain-veldtog het Goussard sowat 11 000km tydens oefeninge en wedlope afgel¨º en self vir al die kostes verbonde aan sy deelname betaal. Hy oefen daagliks en sy lang oefensessies oor naweke sluit dikwels afstande van 50km in. Sy wedren-CV lyk soos ? w¨ºreldwye uithouvermo?-toer: meer as 50 marathons, insluitend in Parys (vier keer), Berlyn (twee keer), Londen, Rome (drie keer) en Praag, asook ultra-marathons soos die Stoos-roete in Switserland.

¡°Dit was moeilik om mense aan te moedig om geld te skenk, veral met soveel ander veldtogte wat om aandag meeding," erken Goussard. Ondanks di¨¦ uitdagings het hy tot dusver R46 760 ingesamel ¨C ongeveer 12% van sy teiken. Die organiseerders van die Stoos-wedloop in Switserland, waaraan hy twee keer deelgeneem het, het ruim ondersteuning gebied.

Transformerende impak

As hy sy doelwit behaal, sal die impak daarvan transformerend wees. Goussard se span voer jaarliks sowat 350 bronkoskopieprosedures by die Tygerberg-hospitaal uit. Daarvan hou sowat ? derde met tuberkulosegevalle in MIV-positiewe en -negatiewe pasi?nte verband, en sowat 25% met chirurgiese ingrepe. In hulpbronbeperkte omgewings waar aansteeklike siektes soos MIV en TB algemeen voorkom, bly die diagnose van toestande by kinders uitdagend.

¡°Dit bly moeilik om tuberkulose by kinders te diagnoseer en dit kan met ander aansteeklike siektes oorvleuel," verduidelik Goussard. Die inaseming van vreemde voorwerpe is nog ? kritieke area omdat hierdie gevalle dikwels in ? laat stadium en met ho? komplikasiekoerse aangemeld word, wat die bestuur daarvan sonder behoorlike toerusting uiters moeilik maak.

? Nuwe bronkoskoop sal gevorderde tegnieke soos endobrongiale ultraklank (Ebus), radiale Ebus en krioterapie moontlik maak, wat diagnostiese ¨¦n terapeutiese vermo?ns drasties sal verbeter. Benewens onmiddellike pasi?ntsorg, sal die toerusting die behoefte aan verwysings na ho?sorgsale verminder, gesondheidsorgkoste verlaag en opleidingsprogramme vir junior personeel en dokters van regoor Afrika versterk.

Hierdie opvoedkundige aspek l¨º Goussard veral na aan die hart. ¡°Ons onderrig baie Suid-Afrikaanse dokters, asook di¨¦ van ander Afrika-lande, wat dan hul gemeenskappe kan bystaan wanneer hulle terug huis toe gaan," merk hy op.

As Voorsitter van die Tygerberg-hospitaal se Kindertrust verstaan Goussard dat duur mediese toerusting vir dodelike siek kinders dikwels buite standaardbegrotings val. Sy drafveldtog verteenwoordig meer as bloot atletiese prestasie; dis ? kreatiewe oplossing vir ? dringende gesondheidsorgbehoefte wat deur persoonlike vasberadenheid en gemeenskapsondersteuning momentum kry.

Goussard sal die Gornergrat Zermatt-uitdaging die tweede keer aandurf nadat hy dit voorheen in 2022 voltooi het. Maar hetsy hy teen die berg wen of verloor, duur sy groter wedloop voort. Elke kilometer wat hy hardloop, bring hom nader aan ? doelwit wat talle jong lewens kan transformeer.

Diegene wat deur Goussard se missie ge?nspireer word, kan skenkings deur middel van die Given Gain-platform maak: https://www.givengain.com/ap/pierre-goussard-raising-funds-for-stellenbosch-university-south-africa/#timeline

Page Image:

?Julle is nie die leiers van m?re nie. Daardie frase is 'n slaapliedjie wat bedoel is om julle huidige dringendheid stil te maak. Julle is leiers van nou. Die hede behoort aan julle, nie in wagkamers of toekomstige beloftes nie, maar in klaskamers, kombuise, gemeenskappe en konfliksones. Moenie hierdie w¨ºreld stil-stil erf nie. D¨ªt is die boodskap wat Dr Armand Bam van die Stellenbosch Besigheidskool ter viering van Jeugmaand met Suid-Afrika se jongmense gedeel het in ? meningsartikel vir die Mail & Guardian.

• Lees die vertaalde weergawe van die artikel hier onder of klik hier vir die stuk soos geplaas.

Dr Armand Bam*

Die w¨ºreld is nie aan die brand nie. Dit sou te edelmoedig wees. Vlamme omskep; dit open die weg na wedergeboorte. Wat ons deurmaak, is stadiger, meer verraderlik, 'n soort morele verrotting, waar skepping sonder sorg plaasvind en waar mag sonder verantwoordelikheid floreer.

'n Nuwe w¨ºreld word stukkie vir stukkie rondom ons opgebou, inmekaar gevoeg deur tegnologie, ekonomiese stelsels, wapens en algoritmes. Maar soos alle skeppings wat haastig en hubristies gebou word, hou hierdie een 'n kwellende koste in. Die magtiges bou, maar hulle bly nie om na die gevolge om te sien nie. Hulle stap weg van die wrakstukke af wat hulle veroorsaak het, gehul in titels en protokolle, terwyl ander, dikwels die jonges en die gemarginaliseerdes, die puin erf.

Ons is vooruitgang belowe. In plaas daarvan het ons waarneming verpak as gerief gekry. Ons is w¨ºreldwye samewerking belowe. In plaas daarvan het ons oorlog per regstreekse stroomuitsending met hutsmerke gekry. Daar is vir ons ges¨º ons leef in die mees verbonde tyd in die menslike geskiedenis. Maar wanneer volksmoord intyds ontvou, wanneer 'n hele volk tot puin en rou gereduseer word, word ons gevra om "albei kante" te sien, om neutraliteit toe te pas, om verder te blaai.

Kinders sterf onder ineengestorte huise terwyl w¨ºreldleiers in die lydende vorm praat. Verantwoordelikheid word verskeur en verstrooi. Die hande wat die monster gebou het, maak nou asof dit iemand anders s'n is.

Maar dit gaan nie net oor Gasa nie, al bloei Gasa. Dit gaan oor hoe internasionale leierskap 'n teater van ontkenning geword het. In die Weste is waarheid algoritmies, verontwaardiging selektief en geheue kort. In die Ooste ontstaan nuwe ryke, wat dikwels die stilte en onderdrukking herhaal wat hulle eens veroordeel het. En in Suid-Afrika, ons tuiste, het ons ook sonder gewete begin bou.

Ons, wat die koste van onmenslikheid ken. Ons, wie se geskiedenis deur weerstand gevorm is, word nou onverskillige argitekte van ongelykheid. Ons kinders sit in oorvol klaskamers, terwyl diegene wat aan bewind is, oor verkrygingsbeleid debatteer. Openbare gesondheidsorg stort in duie terwyl diegene in die politieke binnekring na privaat hospitale vlieg. Ons praat oor transformasie, maar ons instellings bly vyandig teenoor die mense wat hulle beweer hulle ophef. Ons retoriek is revolusion¨ºr, maar ons uitkomste is verraad.

Ons het skeppers van stelsels sonder siele geword.

Hedendaagse leierskap weerspie?l 'n bekende verhaal: die nastrewing van mag of kennis sonder die las van verantwoordelikheid. 'n W¨ºreld wat gebou is om sy makers te dien, nie sy mense nie. 'n W¨ºreld waar die jeug, gebore in 'n chaos wat hulle nie gekies het nie, gevra word om reg te maak wat hulle nie gebreek het nie.

Aan die jeug: D¨ªt is die waarheid wat hulle julle nie in leierskapseminare sal leer nie. Die w¨ºreld wat julle erf, is deur diegene gebou wat meer waarde aan ambisie as etiek, meer aan innovasie as insluiting geheg het. Daar word van julle verwag om aan te pas by stelsels wat ontwerp is om julle uit te sluit. Om te oorleef sonder om die struktuur te bevraagteken.

Maar julle moet dit bevraagteken. Hard. Radikaal. Deurlopend.

Soos ek deur my eie kind herinner word: Julle is nie die leiers van m?re nie. Daardie frase is 'n slaapliedjie wat bedoel is om julle huidige dringendheid stil te maak. Julle is leiers van nou. Die hede behoort aan julle, nie in wagkamers of toekomstige beloftes nie, maar in klaskamers, kombuise, gemeenskappe en konfliksones.

Moenie hierdie w¨ºreld stil-stil erf nie.

Weier om in die rol van stille getuie van ander mense se vernietiging gekies te word. Weier om wreedheid "beleid" te noem. Weier om tegnologiese vooruitgang met morele vooruitgang te verwar. Die masjiene kan slimmer word. Maar wat van die mense?

Julle sal aanges¨º word om rasioneel te wees. Wees redelik. Maar rede sonder geregtigheid is lafhartigheid geklee in logika. Daar sal vir julle ges¨º word die w¨ºreld is ingewikkeld. Dit is hulle verskoning vir 'n gebrek aan optrede. Kompleksiteit is geen regverdiging vir medepligtigheid nie.

Bou dus anders.

Moenie die nuwe weergawe van die ou w¨ºreld wees nie. Bou met geheue. Bou met deernis. Bou met die wete dat elke stelsel waaraan jy raak 'n storie het, sommige gevul met spoke, ander met bloed. Bou met die moed om op te hou om weg te stap.

Want die geskiedenis is nie 'n hutsmerk nie. Dit is 'n spie?l. En dit vra jou: Wat gaan jy met hierdie gebroke skepping doen?

• Foto deur Stefan Els (Afdeling Korporatiewe Kommunikasie en Bemarking)

*Dr Armand Bam is Hoof: Sosiale Impak by die Stellenbosch Besigheidskool aan die Universiteit Stellenbosch.

? 

Page Image:

?JEUGMAAND
Gedurende hierdie Jeugmaand vier ons studente wat positiewe verandering op die kampus, in hul gemeenskappe en verder bevorder. Deur hul leierskap, deernis en toewyding help hulle om ? beter toekoms vir Suid-Afrika te bou. Hierdie profiele laat die kollig val op die impak en energie van ? nuwe generasie studente aan die Universiteit Stellenbosch (US) wat verandering bewerkstellig..

Chloe Farinha, ? BScAgric-student in haar laaste jaar, het gedurende haar studies aan die US akademiese noukeurigheid en ge?nspireerde leierskap gekombineer. Sy is in 2024 met die Rektorstoekenning vir Uitnemendheid in Leierskap bekroon ter erkenning van haar omvattende bydraes tot die studentelewe. Farinha is van Johannesburg afkomstig en haar hoofvakke is plantpatologie en entomologie.

¡°Toe ek by die US begin het, het ek ? persoonlike eed afgel¨º om elke ruimte beter agter te laat as wat ek dit gevind het," s¨º sy. Daardie eed sou die kompas vir ? merkwaardige reis word ¨C een wat in 2021 as ? mentor in die Olympus-pendelstudentegemeenskap begin het. In 2023 het sy Primaria van Olympus geword en sy is verlede jaar as die eerste Primaria van die US se nuwe voorgraadse koshuis, Khayalethu, aangewys.

Hierdie rolle illustreer Farinha se missie om meer inklusiewe en doelbewuste studenteleierskap te bevorder. ¡°Elke leierskapservaring het my iets nuuts geleer en my liefde vir groei het my aangespoor om aan te hou leer en vir nuwe rolle aansoek te doen."

Transformasie van die verwelkomingservaring

Farinha is veral passievol oor die verbetering van die verwelkomingsperiode vir nuwe studente. As die huidige Hoofmonitor van die verwelkomingsprogram lei sy ? span wat werk om te verseker dat alle nuwelinge met waardigheid, sorg en toerekeningsvatbaarheid verwelkom word.

Die Monitors se verslag, wat tradisioneel nakoming vereis, is onder haar leierskap in ? opvoedkundige hulpmiddel omskep wat op groei en nabetragting fokus. Sy en haar span wou verder as bloot regmerk-kassies gaan om studenteleiers met terugvoer toe te rus wat hulle help om beter te dien. ¡°Hierdie rol het my die waarde van empatie, aktiewe luister en die viering van individualiteit geleer. My fokus was nog altyd op groei en leer ¨C nie net verantwoordbaarheid nie."

Haar betrokkenheid by die vorming van die inhoud van die verslag vir 2024 ¨¦n 2025 weerspie?l haar toewyding aan stelselwye verandering en haar oortuiging dat leierskap responsief en mensgesentreerd moet wees. ¡°Ons herhaal te dikwels tradisies sonder om opnuut te oorweeg of dit ons steeds dien. Ek wil h¨º leiers moet vra of dit steeds met ons waardes strook. En of dit steeds ons gemeenskap se behoeftes ondersteun."

Deur kritiese nabetragting en aanpasbare leierskap te bevorder glo Farinha dat nuwelinge gesien, ondersteun en veilig sal voel. Sy wil ook ander leiers inspireer om norme uit te daag, openlik te deel en in ander te bel¨º. ¡°Ontwikkeling is aansteeklik en wanneer ons diegene rondom ons ophef, skep ons gemeenskappe wat gedy," merk sy op.

Ruimtes van behoort

Hoewel sy oor ? uitgebreide leierskap-CV beskik, is Farinha net so toegewy aan die stiller, alledaagse werk van gemeenskapsbou. Sy beskou gesprek as ? kragtige instrument en neem aktief deel aan paneelbesprekings, werksessies en informele byeenkomste waar betekenisvolle dialoog kan floreer.

¡°Ek het met angs, twyfel en bedrie?r-sindroom gesukkel," vertel sy. ¡°Maar ek het nog altyd probeer om gemak in ongemak te vind en ten volle teenwoordig te wees in elke ruimte wat ek beset." Daardie kwesbaarheid het haar in staat gestel om op outentieke maniere met ander te skakel en ruimtes te skep waar almal gesien en ondersteun voel.

Farinha is veral bedag op die studente wat steeds probeer om hul plek te vind. ¡°Goeie resultate beteken min as mense agtergelaat word. Ware impak l¨º in die manier waarop ons diegene rondom ons koester."

Sorg en ondersteuning
Die oorsprong van haar veerkragtigheid is haar ondersteunende gesin. ¡°My ma is my grootste inspirasie," s¨º Farinha. Sy is in 2023 met borskanker gediagnoseer en om te sien hoe sy daardie reis met krag en grasie aangepak het, het Farinha lesse in moed en deernis geleer wat haar leierskap ten diepste be?nvloed het. ¡°Sy is nou in remissie, en ek het deur haar geleer hoe ware dapperheid lyk."

Mentors en vriende het ook ? belangrike rol gespeel. Zandile Gando, ? goeie vriend en mentor uit haar kinderjare, het aanvanklik haar belangstelling geprikkel om ? verskil te maak. Sy het op die kampus ? tweede familie gevind, bestaande uit mede-leiers en personeellede wie se leiding steeds haar groei rig.

Selfs wanneer die werk moeilik raak, word Farinha deur doelgerigtheid geanker. ¡°Ek gee diep om vir my projekte en streef daarna om werk te lewer waarop ek trots kan wees," s¨º sy. ¡°Verandering met impak neem tyd en hoewel dit stadig kan voel, word vordering altyd deur kollektiewe pogings versnel."

Een uitdagende aspek van leierskap is die vrees dat jou werk dalk nie ? blywende impak sal h¨º nie, erken Farinha. ¡°Daarom was die ontvangs van die Rektor se Toekenning vir Uitnemendheid in Leierskap in 2024 so betekenisvol vir my. Dit was ? oomblik van bevestiging dat die saad wat ek gesaai het, wortel geskiet het."

Raad vir toekomstige spelbrekers
Farinha se raad vir studente wat hoop om ? verskil te maak? ¡°Begin met twee vrae: Waarvoor gee ek om? Wie kan ek dien?" Sy voeg vinnig by dat leierskap nie ? titel vereis nie. ¡°Dit begin met gesprekvoering, aksie en om konsekwent vir ander teenwoordig te wees."

Farinha help om ruimtes by die US te bou waar behoort, uitnemendheid en empatie hand aan hand gaan. ¡°Saam maak ons Stellenbosch beter as wat ons dit gevind het. Ons behoort trots daarop te wees."

FOTO: Stefan Els
GRAFIKA: Geola Bergman

Page Image:

?Die Universiteit se Kampusgesondheidsdiens (KGD) het 100 inentings vir ho?-risiko- en onversekerde (geen siekefonds) personeel en studente verseker.

Page Image:

?Drie uitstaande lede van die Universiteit Stellenbosch (US)-gemeenskap is vereer by die gesogte Kaapse Kamer van Koophandel en Nywerheid (CCCI) en Kaapse Ho?r Onderwyskonsortium (CHEC) se innovasietoekennings, wat op Dinsdag 10 Junie 2025 in die Kaapstadse Stadsaal gehou is.

Anita Nel, die US se Hoofdirekteur van Innovasie en Kommersialisering, Mike-Alec Kearney, uitvoerende hoof van die US-spinoutmaatskappy CubeSpace, en prof Johann Kirsten, direkteur van die Buro vir Ekonomiese Navorsing, is as toonaangewende innoveerders in die akademie-kategorie erken.

Viering van uitnemendheid

Nel het die toekenning ontvang vir haar uitsonderlike leierskap in die bestuur van die Universiteit se uitgebreide innovasie-ekosisteem. Sy hou toesig oor 'n portefeulje van 35 spinout-maatskappye, honderde patente, die US se tegnologie-oordragkantoor, die SU LaunchLab besigheidsinkubator en die Instelling se kommersialiseringskantoor, SUNCOM. Onder haar leiding het die Universiteit talle tegnologie? suksesvol gekommersialiseer en 'n suksesvolle platform gebou wat entrepreneurskap, innovasie en werklike impak bevorder.

Kearney en sy span van CubeSpace, wat spesialiseer in die bou van gevorderde beheerstelsels vir satelliete, is gevier as die suksesvolste afwentelmaatskappy onder die vier Wes-Kaapse universiteite. Die maatskappy bedien tans meer as 250 kli?nte in dertig lande w¨ºreldwyd.

Prof Kirsten is erken vir sy leiding van die Karoo Lamb Consortium, 'n 20-jaar lange inisiatief wat gelei het tot die amptelike beskermde status van Karoo Lam as Suid-Afrika se eerste Geografiese Aanduiding. Die Konsortium funksioneer as 'n nie-winsgewende maatskappy en versinnebeeld die samekoms van innovasie, tradisie en streeksidentiteit in Suid-Afrikaanse landbou.

Die toekennings het innoveerders in verskeie sektore van die samelewing erken ¨C akademie, besigheid en openbare ampte. Hulle het mans en vroue vereer wat steeds grense verskuif in die nastrewing van vooruitgang en die belangrikheid van innovasie beklemtoon om ekonomiese groei te dryf en armoede te verminder.

¡°Innovasie gaan net soveel oor houding as oor tegniese kundigheid," het John Lawson, uitvoerende hoof van die CCCI, ges¨º. ¡°Dis 'n denkwyse wat op oplossings fokus. Hoe meer ons innoveer, hoe meer vorm ons aktief die toekoms wat ons wil sien."

Prof. Eugene Cloete, 'n raadslid van die Kamer en die uitvoerende hoof van CHEC, het ges¨º hierdie toekennings vier wat moontlik word wanneer die akademie, die regering en die privaatsektor saamkom. ¡°Universiteite is die dryfvere van navorsing, kennis en vars denke. Die privaatsektor bring spoed, vaardigheid en moed om risiko's te neem, en die regering bied 'n platform vir beleid, belegging en ondersteuning om innovasie in impak te omskep. Hierdie jaar het ons 'n merkwaardige aantal ho?gehalte-innovasies in alle kategorie? ontvang, 'n belangrike aanduiding dat innovasie lewendig is en floreer in die Wes-Kaap."

Die geleentheid het die behoefte aan samewerking tussen die akademie, die private sektor en die regering beklemtoon ¨C om innovasie te bevorder en 'n mededingende, inklusiewe ekonomie te skep.

Die Wes-Kaapse premier, Alan Winde, en Kaapstad se burgemeester, Gordon Hill-Lewis, het tydens die byeenkoms albei die belangrikheid van voortdurende innovasie, samewerking en erkenning in die bevordering van streeksontwikkeling en werkskepping beklemtoon. Hulle het die belangrikheid van die fasilitering van sterker verbindings en samewerking tussen universiteite, die akademie, besighede en die regering uitgelig om innovasie in die streek moontlik te maak en te ondersteun.?

Page Image:

As uitvoerende hoof van die Departement Oefening, Sport en Leefstylgeneeskunde en huidige hoof van die Afdeling Bewegingswetenskap en Oefenterapie en die Afdeling Sportwetenskap, bring medeprofessor Karen Welman 'n diep menslike en samewerkende benadering tot leierskap.

¡°Vir my is daar niks meer betekenisvol as om langs iemand te stap terwyl hulle groei tot wie hulle kan wees nie," s¨º sy, ¡°en my rol is om te help om stelsels te bou wat mense ondersteun ¨C of hulle nou studente, personeel of gemeenskappe is ¨C sodat hulle kan floreer."

Welman het 'n duidelike visie vir die Departement: ¡°Ek wil h¨º ons moet individue en gemeenskappe bemagtig om optimale gesondheid, prestasie en welstand te bereik deur middel van bewysgebaseerde fisieke aktiwiteitsintervensies."

Die kliniese en fisieke aktiwiteitsbevorderingsdienste wat deur die Departement se drie afdelings aangebied word, speel 'n belangrike rol in die bereiking van hierdie doelwit en sy is van voorneme om die invloed van hierdie inisiatiewe te vergroot deur samewerking met ander.

Om haar visie tot lewe te bring, is die Departement diep verbind tot die integrasie van navorsing, onderrig en diens as 'n krag vir positiewe verandering. ¡°Die meeste van wat ons doen, is bewysgebaseerd, daarom is navorsing 'n baie sterk dryfkrag in die Departement," verduidelik sy.

¡°En dan bring ons dit alles terug in die klaskamer en na gemeenskappe. Vir my is dit nie verskillende silo's nie: navorsing, onderrig en diens praat met mekaar. Ek glo jy sal meer impak h¨º as jy al hierdie komponente integreer."

Akademiese reis

Haar eie akademiese reis het by die Universiteit Stellenbosch (US) begin, waar sy haar BSc Honneurs in Biokinetika voltooi het, gevolg deur 'n Meestersgraad en PhD in Sportwetenskap, met spesialisering in oefenfisiologie.

In 2007 het sy by die US se destydse Departement Sportwetenskap aangesluit as 'n deeltydse assistent-dosent en oefenfisioloog voordat sy in 2010 as 'n voltydse dosent aangestel is. ¡°Ek het begin doseer in motoriese beheer en motoriese leer," onthou sy. ¡°Dit het my belangstelling in bewegingsneurowetenskap werklik verdiep en my akademiese rigting gevorm."

In 2011 het sy die Bewegingslaboratorium by die Departement begin om navorsing en sorg op hierdie gebied te ondersteun. ¡°Ek fokus hoofsaaklik op hoe oefening die senuweestelsel kan verander, en daarom werk ek baie met mense wat neurodegeneratiewe afwykings soos Parkinson se siekte, veelvuldige sklerose en demensie het. Ek stel belang in hoe ons beweging nie net as terapie kan gebruik nie, maar ook as 'n venster op wat in die senuweestelsel gebeur," s¨º Welman.

Sy verduidelik dat haar eie navorsing basiese wetenskappe in praktiese toepassings integreer. ¡°Ek kyk nie net na oefening en neuroplastisiteit ¨C die intervensie-instrument om die senuweestelsel te verander nie ¨C maar ook na potensi?le fisiese biomerkers. Ek wil fisiese aktiwiteite of bewegings identifiseer wat ons insig gee in wat in die brein en die res van die senuweestelsel aangaan."

Gemeenskapsprojekte

Benewens onderrig en navorsing, neem Welman deel aan verskeie gemeenskapsprojekte. ¡°Ek hou daarvan om inisiatiewe in aksie te stel," wys sy daarop. ¡°Ek wil nie net praatjies maak en niks lewer nie."

Welman het haar eerste gemeenskapsbetrokkenheidprogram, Let's Move, in 2014 gestig. Hierdie inisiatief teiken neurologiese en bewegingsversteurings en is daarop gemik om blywende opvoedkundige platforms en oefengroepe te skep.

In 2015 het sy gemeenskapsdiensrotasies in die Biokinetika-program by die US ingestel, wat dit een van die eerste Biokinetika-programme in die land maak wat gestruktureerde, gemeenskapsgebaseerde leergeleenthede bied. ¡°Ons lewer nie net dienste nie," s¨º sy. ¡°Deur saam te werk, help ons mense om te sien wat moontlik is deur beweging en ondersteun hulle."

Haar volgende multidissiplin¨ºre samewerkingsinisiatief was die Pediatriese Oefenkliniek by Tygerberg-hospitaal, wat in 2021 gestig is, wat fisieke aktiwiteitsopvoeding en oefenterapie bied aan kinders met rumatologiese, immunologiese en neurologiese toestande.

Die kliniek het sedertdien uitgebrei om kinders met longtoestande in te sluit, wat die reikwydte en impak daarvan verbreed. As die eerste van sy soort, was die kliniek 'n belangrike stap om Biokinetika in die openbare gesondheidsruimte te bring en 'n model vir ge?ntegreerde sorg in 'n staatshospitaalomgewing te skep.

¡°Ons het ook 'n Biokinetika-kliniek, wat meer vir volwassenes is," voeg Welman by. ¡°Dis iets wat ons vanjaar loods, so dit is baie nuut. Dit het begin as 'n samewerking met Noodgeneeskunde en kyk na nie-oordraagbare siektes soos hipertensie, diabetes en vetsug. Ons kyk na die impak wat oefening as 'n voordeel vir mense met chroniese siektes kan h¨º."

Nog 'n samewerking waaraan sy deel is, is Cancer-Fit, wat verlede jaar van stapel gestuur is. ¡°Ons bied oefeninge aan mense wat tans behandeling vir verskillende soorte kankers ontvang," verduidelik Welman.

Beweging as medisyne

Hierdie inisiatiewe is in lyn met haar visie vir die Departement ¨C ¡°om te wys hoe beweging medisyne is, en hoe dit lewens ten goede kan transformeer". Meer algemeen wil sy 'n fisieke aktiwiteitskultuur in Suid-Afrika en w¨ºreldwyd bevorder om leefstylsiektes te voorkom, te behandel en te handhaaf om te bereik wat sy beskryf as lewenslange vitaliteit.

Buite werk vind Welman balans in natuurwandelings en staptogte, gesinstyd en eksperimentering met tuisgemaakte roomysgeure. ¡°Toe ek 'n kind was, het my pa altyd ges¨º ons het 'n ekstra maag vir roomys. Ek dink hy was reg; daar is altyd plek vir meer."

Sy is bekend vir haar onselfsugtigheid, haar bestendige sin van verantwoordelikheid en 'n stil maar vasberade oortuiging dat fisiese aktiwiteit 'n standaard deel kan, en behoort, te wees van hoe ons vir mense sorg.

Bowenal lei sy met 'n bestendige sin van sorg en verantwoordelikheid. ¡°Ek is net die persoon in hierdie rol op hierdie tydstip," s¨º sy. ¡°Maar dit is die mense rondom my wat die werklike verskil maak. Ek is hier om dit te ondersteun."

Alhoewel haar nuwe posisie bykomende uitdagings kan meebring, het sy deurgaans 'n merkwaardige vermo? getoon om verskeie verantwoordelikhede met gemak te bestuur dwarsdeur haar loopbaan.

Page Image:

?JEUGMAAND

Gedurende hierdie Jeugmaand vier ons studente wat positiewe verandering op die kampus, in hul gemeenskappe en verder bevorder. Deur hul leierskap, deernis en toewyding help hulle om ? beter toekoms vir Suid-Afrika te bou. Hierdie profiele laat die kollig val op die impak en energie van ? nuwe generasie studente aan die Universiteit Stellenbosch (US) wat verandering bewerkstellig.

Vir Liam Gillesen, ? vierdejaar wat ? gekombineerde Baccelaureus-graad in rekeningkunde en ? Baccelaureus-graad in die regte aan die US studeer, begin leierskap waar titels eindig. Gillesen, wat in Pretoria grootgeword het, s¨º die waardes wat vandag steeds sy aktivisme rig, naamlik integriteit, diens en nederigheid, is tydens sy ho?rskooljare aan Pretoria Boys High by hom ingeprent. ¡°Ek was gedurende my grootwordjare ongelooflik bevoorreg," s¨º hy. ¡°Daarom glo ek dis my plig om daardie voorreg te gebruik om ander te help wat dalk nie dieselfde geleenthede gehad het nie."

Sy werk op en buite die kampus weerspie?l ? begeerte om tot Suid-Afrika se toekoms by te dra deur die waardes van ubuntu, empatie en aktiewe burgerskap uit te leef. Di¨¦ uitblinker op akademiese gebied was ook ? aktiewe Ambassadeur vir Sosiale Geregtigheid vir die Sentrum vir Sosiale Geregtigheid, en het die US se Regskliniek met die ko?rdinering van werksessies bygestaan. Voorts het hy as die Transformasiebeampte van die Juridiese Vereniging en as President van die studentetak van die Vereniging van Gesertifiseerde Bedrogondersoekers gedien.

¡°Ek is passievol oor gemeenskapsdiens, want ek was nog altyd lief vir mense," s¨º Gillesen. ¡°Ek vind maklik aanklank by hulle. Ek haat dit om te sien hoe iemand sukkel of hartseer is."

Gillesen se reis die afgelope paar jaar as ? voorstander van sosiale geregtigheid was insiggewend. ¡°Dit het my gehelp om te besef dat die lewe ryker buite jou klein borrel van voorreg is. Dit kan aanvanklik ongemaklik wees, maar dis die moeite werd."

Hoewel hy nie verlede jaar ? setel in die Verteenwoordigende Studenteraad verower het nie, het di¨¦ terugslag nie sy dryfkrag gedemp nie. ¡°Ek moes opnuut oorweeg hoe ek steeds kan bydra sonder om in ? formele leierskapsposisie te wees," s¨º hy. Daardie oomblik van herori?ntering het ? katalisator vir sy huidige werk geword en het hom opnuut oortuig dat verandering nie met struktuur begin nie, maar met doelgerigtheid.

Stryd teen voedselonsekerheid

Gillesen is een van die stigterslede van die Maties-maaltydinisiatief, ? poging onder leding van studente om voedselonsekerheid op die kampus die stryd aan te s¨º. Wat begin het as ? eenvoudige idee om een maaltyd per dag aan honger studente te verskaf, ontwikkel geleidelik in ? gesamentlike veldtog wat etlike belanghebbendes betrek.

Danksy die aanvanklike steun van prof Stan du Plessis, die US se voormalige Hoofbedryfsbeampte, asook fondsinsamelingshulp van Maties Rugby deur kaartjieverkope by wedstryde, het die inisiatief reeds ? impak gemaak. ¡°Ons wou ondersteun wat reeds bestaan en maniere vind om hierdie pogings te konsolideer," verduidelik Gillesen.

Hy praat geesdriftig oor ? oomblik tydens een van hul byeenkomste toe ? spreker hul werk hergeformuleer het as ¡°solidariteit, nie liefdadigheid nie". Daardie frase het hom bygebly. ¡°Ek wil h¨º mense moet sien dat om ander te help ? daad van solidariteit is. Wanneer ons die idee van ubuntu aangryp en saamstaan, kan ons betekenisvolle verandering teweeg bring."

Gillesen haal dikwels die Amerikaanse aktivis Angela Davis aan: ¡°Ek aanvaar nie meer die dinge wat ek nie kan verander nie. Ek verander die dinge wat ek nie kan aanvaar nie."

Kundigheid in diens

Buite die US-kampus kombineer Gillesen sy regs- en sakevernuf met gemeenskapsontwikkeling deur sy betrokkenheid by die Kayamandi Imbadu-groep. Met die medewerking van die Agentskap vir die Ontwikkeling van Kleinsakeondernemings, help di¨¦ projek om vennootskappe te vestig om jeug-entrepreneurskap in Kayamandi te bevorder. Dis ? ruimte waarin Gillesen se belangstelling in die regte, rekeningkunde en sosiale geregtigheid perfek tot hul reg kom. ¡°Die enigste manier waarop sosiale geregtigheid kan geskied, is as mense ekonomies bemagtig word," benadruk hy. ¡°Entrepreneurs wat ondersteun word om volhoubare besighede te bou, geniet finansi?le vryheid en waardigheid. Die Suid-Afrikaanse ekonomie sal net groei as almal ? behoorlike kans in die lewe gegun word."

Gemeenskapsbetrokkenheid het nie net sy w¨ºreldbeskouing verbreed nie, maar ook sy leierskapswaardes verdiep, s¨º Gillesen. ¡°Toe ek jonger was, het ek altyd opgesien na die groot name soos Nelson Mandela en Barack Obama. Maar nou is die mense wat ek die meeste bewonder diegene wat stilweg en sonder enige erkenning in hul gemeenskappe werk. Dis die vroue wat sopkombuise bestuur of die man wat elke dag wakker word om sy buurt te herstel. H¨²lle is die ware helde."

Toe hy gevra is watter verandering hy deur sy pogings wil bewerkstellig, het Gillesen tussen kort- en langtermyndoelwitte onderskei. ¡°My grootste prioriteit terwyl ek nog op die kampus is, is om te help seker maak dat elke student ten minste twee ordentlike maaltye per dag kry, sodat hulle nie oor kos bekommerd hoef te wees nie. Waarvoor ek op lang termyn hoop, is dat ons verdeeldheid in Suid-Afrika kan be?indig sodat ons almal saam kan werk en ons gemeenskaplike menslikheid kan erken. Daar is soveel verdeeldheid, en ons politieke stelsel laat ons glo dat ons ? kant m¨®¨¦t kies. Ek sou graag ? rol wou speel om mense byeen te bring en almal te laat insien hoeveel ons ondanks ons verskille gemeen het."

'Hou net aan probeer'

Gillesen se leierskapsfilosofie is ook ge?nspireer deur sy wyle oupa, wat ? lewe van stil, konsekwente diens gelei het. ¡°Hy was ? diensbare leier. Hy het altyd ges¨º: 'Moenie leierskapsrolle net vir titels najaag nie. Dien sonder ? titel.'" Daardie wyse woorde rig Gillesen nou in al sy pogings, insluitend sy mentorskaprolle en sy openbare praatjies oor sosiale geregtigheid.

Sy raad aan ander aspirant-leiers is om soveel ondervinding moontlik op te doen en nie van uitdagings weg te skram nie. ¡°Sommige probleme lyk dalk te groot om op te los, maar hou net aan probeer. Die alternatief is om op te gee en dit is veel meer vreesaanjaend! Moenie die status quo aanvaar nie en moenie toelaat dat enigiemand jou afskrik om enigiets te doen nie. Jy kan nie verandering op jou eie teweeg bring nie. Die enigste manier om iets blywends te bou is om saam te werk," hou hy vol.

FOTO: Stefan Els
GRAFIKA: Geola Bergman

Page Image:

?In ¡¯n tyd waarin misinformasie vinniger as feite versprei, was dit nog nooit so belangrik vir wetenskaplikes om met die publiek te skakel nie. Van klimaatsveranderingontkenning tot huiwering oor entstowwe, is daar verreikende gevolge wanneer die publiek wetenskap wantrou of verkeerd verstaan. Hierdie werklikheid het ¡¯n verskuiwing in benadering meegebring: van eensydige wetenskapskommunikasie na betrokkenheid en opregte uitruiling met diverse gehore.

Op Maandag, 19 Mei 2025, het Public Squares sy eerste lesing van 2025 aangebied. Die lesing, getiteld Van Wetenskapskommunikasie tot Publieke Betrokkenheid: Maksimalisering van Voordele, Vermindering van Hindernisse, is aangebied deur prof. Marina Joubert. Prof. Joubert is ¡¯n senior navorser in wetenskapskommunikasie en medeprofessor by die Sentrum vir Navorsing oor Evaluasie, Wetenskap en Tegnologie (CREST) aan die Universiteit Stellenbosch. Die lesing het gefokus op die verskuiwing van wetenskapskommunikasie na publieke betrokkenheid, en het die belangrikheid, voordele, uitdagings en praktiese stappe vir effektiewe en betekenisvolle betrokkenheid uitgelig.

Van Wetenskapskommunikasie tot Publieke Betrokkenheid

Wetenskapskommunikasie gaan in sy wese oor gesprek en om kennis toeganklik te maak vir ¡¯n bre?r gehoor. Buch en Trench (2021) beskryf wetenskapskommunikasie as die ¡°sosiale gesprek oor wetenskap¡±. Dit gaan nie net daaroor om feite oor te dra of met mense te praat nie; dit gaan ook oor dialoog en gesamentlike kennisproduksie. Prof. Joubert definieer wetenskapskommunikasie as ¡°om wetenskap sigbaar, relevant, betekenisvol, toeganklik en memorabel te maak¡±. Met ander woorde, dit help om vir die publiek te wys waarom wetenskap belangrik is in die alledaagse lewe.

Wetenskapskommunikasie gaan verder as net eindresultate ¨C dit beklemtoon ook hoe navorsing gedoen word en hoe dit die samelewing eties en moreel be?nvloed. Dit bied verskeie voordele, soos verhoogde erkenning vir wetenskaplikes, wat hulle kan help om beleid te be?nvloed, meer befondsing te verkry, en groter gehore te bereik. Hierdie voordele draai egter dikwels rondom wetenskaplikes en instellings, terwyl gemeenskappe en hul bydraes agterwe? gelaat word.

Publieke betrokkenheid spreek hierdie beperking aan deur doelgerigte en betekenisvolle interaksie te bevorder. In plaas daarvan om aan te neem dat nie-wetenskaplikes kennis kort en deur ¡¯n top-down benadering onderrig moet word, bevorder publieke betrokkenheid ¡¯n meer inklusiewe benadering. Dit moedig wetenskaplikes aan om mense te betrek en hul ervarings, perspektiewe, kennis en waardes as betekenisvolle bydraes tot kennisproduksie te sien.

Voordele en hindernisse

In sy boek The Engaged Scholar bespreek Andrew J. Hoffman die wedersydse voordele van publieke betrokkenheid en beklemtoon die verrykende impak op sowel navorsers as gemeenskappe.

Wanneer wetenskaplikes met die publiek skakel, word hulle beide ¡¯n deskundige en ¡¯n burger. Hulle betrokkenheid word gekenmerk deur nederigheid, luister, refleksie en die bereidwilligheid om van ander te leer en saam te werk. Gemeenskappe word samewerkende vennote in die proses van kennisproduksie en be?nvloed navorsing en uitkomste. Dit bevorder vertroue en toeganklikheid, en verseker dat navorsing relevante gemeenskapskwessies aanspreek, wat sosiale gelykheid, diversiteit en insluiting versterk.

Ten spyte van die voordele, staar publieke betrokkenheid verskeie struikelblokke in die gesig. Die top-down ¡°wetenskaplike-na-publiek¡±-benadering tot kennisverspreiding is steeds sterk ingebed in akademia, wat die waarde van gemeenskapskennis en bydrae onderskat. Institusionele strukture soos mediabeamptes en persverklarings versterk dikwels eenrigtingkommunikasie in plaas van betekenisvolle dialoog. Daarby word publieke betrokkenheid soms gereduseer tot ¡¯n boksie wat afgetik word om befondsing of beleidsgoedkeuring te verkry ¨C en verloor so die doelgerigtheid wat aan die kern daarvan l¨º.

¡¯n Betrokke navorser wees

Effektiewe publieke betrokkenheid berus op duidelike kommunikasie, deursigtigheid en wedersydse vertroue. Navorsers moet hul verbintenisse en bedoelings openlik deel, verwagtinge vroeg stel, en dialoog prioritiseer bo eensydige gesprekke. Die gebruik van eenvoudige taal, herkenbare voorbeelde en persoonlike stories help om emosionele verbindings te bou en komplekse idees meer verstaanbaar te maak. Hierdie praktyke help om hindernisse vir betrokkenheid te oorkom.

¡¯n Illustratiewe voorbeeld wat prof. Joubert in haar lesing genoem het, is prof. Salim Abdool Karim ¨C ¡¯n vooraanstaande openbare gesondheidsarts, epidemioloog en viroloog. Hy is aangestel om die 45-lid Suid-Afrikaanse Ministeri?le Advieskomitee te lei en het ¡¯n sentrale rol gespeel in die land se reaksie op die COVID-19-pandemie. Deur talle media-optredes het hy nie net kundige analise en wetenskaplike insigte gedeel nie, maar ook op ¡¯n menslike vlak met die publiek gekonnekteer. Deur sy persoonlike bekommernisse oor sy familie se gesondheid en welstand openlik te deel, het hy vertroue en geloofwaardigheid opgebou in ¡¯n tyd van onsekerheid en gepolariseerde diskoers oor die virus en entstowwe.

Insette uit die lesing

Die lesing is goed bygewoon en het ¡¯n diverse gehoor gehad wat navorsers, professore, dosente, nadoktorale genote en studente ingesluit het. Hieronder volg insigte van twee van die gehoorlede:

Dr. Berna Gerber, Senior Lektor in Spraak-, Taal- en Gehoorterapie aan die Universiteit Stellenbosch en lid van die Public Square vir Vroe? Intervensie en Kindersielkunde:

¡°Ek hou baie van die konsep van betrokkenheid en mede-skepping. Ek dink dit is beslis die rigting wat wetenskapskommunikasie oor vroe? kinderontwikkeling moet inslaan. Dit was baie inspirerend. Ek het regtig gehou van die boodskap oor storievertelling, die erkenning van mense se emosies, en die deel van jou eie onsekerhede as ¡¯n navorser.¡±

Solomzi Mphambo, BA Filosofie, Politieke Wetenskap en Ekonomie (PPE)-student:

¡°Wat vir my uitgestaan het, was professor Joubert se klem op publieke betrokkenheid en hoe dit nodig is binne alle wetenskappe ¨C of dit nou harde wetenskappe of sagte wetenskappe is. Wetenskap bestaan nie in ¡¯n vakuum nie; dit het altyd publieke konsultasie nodig.¡±

Gevolgtrekking

Uiteindelik beteken dit om ¡¯n betrokke navorser te wees dat blote feite nie mense se denke verander nie, en dat meer kennis nie noodwendig meer steun vir wetenskap beteken nie.

Die idee dat effektiewe betrokkenheid meer as net feite vereis, is nie nuut nie. Aristoteles het reeds geleer dat effektiewe kommunikasie berus op drie dinge: (1) logos: argumente of feite, (2) ethos: die geloofwaardigheid van die spreker, en (3) pathos: emosionele app¨¨lle. Hierdie elemente kan gesien word as die drie pote van ¡¯n stewige stoel ¨C as een of twee ontbreek, hou dit nie die gewig nie. Vir publieke betrokkenheid om werklik effektief te wees, moet wetenskaplikes alle drie hierdie areas aanspreek. Soos prof. Joubert dit eenvoudig gestel het: ¡°Feite is die kern, maar emosie is die sleutel.¡±

Kyk die volledige lesing op ons YouTube-kanaal hier. 
?

Page Image:

In 2019 het die Universiteit Stellenbosch (US) se Sentrale Analitiese Fasiliteite ¨C wat gevorderde wetenskaplike toetsing, analitiese instrumentasie en navorsingskundigheid bied ¨C ? toegewyde navorsingseenheid vir Positronemissietomografie en Berekende Tomografie (PET-CT) in opdrag gegee. Van die begin af was dit duidelik dat hierdie nuwe fasiliteit nou saam met die aangrensende Tygerberg-hospitaal se PET-CT-eenheid, bekend as die Wes-Kaapse Akademiese PET-CT-sentrum (WCAPC), moes werk.

? PET-CT-skandeerder is ? gesofistikeerde beeldinstrument wat radioaktiewe spoorders gebruik om gedetailleerde anatomiese en funksionele insigte in siektes te verskaf. Dit stel klinici en navorsers in staat om biologiese prosesse soos inflammasie, weefseloksigenering en kankerprogressie te visualiseer.

¡°Destyds was daar ? sterk aanvraag van die US se kliniese navorsers om PET-CT te gebruik vir die bestudering van verskeie vorme van tuberkulose en behandelingsreaksies," het professor Alex Doruyter, direkteur van die navorsingseenheid, wat nou bekend staan as die NuMeRI-nodus vir infeksiebeelding (NII), ges¨º. ¡°Ons het die potensiaal gesien vir ? toegewyde navorsingseenheid om aan hierdie behoefte te voldoen."

Die tydsberekening het perfek ooreengestem met ? versoek deur die Departement van Wetenskap en Innovasie (DSI) vir voorstelle om nasionale navorsingsinfrastruktuurprojekte onder die Suid-Afrikaanse Navorsingsinfrastruktuurpadkaart (SARIR) te befonds. Een van die goedgekeurde inisiatiewe was die Kerngeneeskunde-navorsingsinfrastruktuur (NuMeRI)-projek, en die US se suksesvolle bod het gelei tot die vestiging van die NII as ? nodus van hierdie nasionale platform.

¡°Die grootste voordeel van PET-CT is dat dit nie-indringend is," het Doruyter verduidelik. ¡°Dit stel navorsers in staat om siektes in lewende pasi?nte te bestudeer sonder die behoefte aan biopsie of chirurgie. Dit het groot kliniese waarde ¨C van die diagnose en gradering van siekte-ernstigheid tot die formulering van behandelingsplanne en die monitering van reaksies ¨C en bied ook beduidende navorsingsgeleenthede."

Ten spyte van ruim befondsing van die DSI, bly die vestiging van ? PET-CT-fasiliteit ? duur onderneming, wat gespesialiseerde personeel met skaars vaardighede vereis. Die US Fakulteit Geneeskunde en Gesondheidswetenskappe (FGGW) het medebefondsing verskaf en ? model ontwikkel waarin die NII parallel met die WCAPC kon funksioneer. ¡°Hierdie re?ling het kostebesparings vir beide fasiliteite moontlik gemaak," het Doruyter ges¨º.

Vandag werk die NII en WCAPC onafhanklik, maar ook nou saam. ¡°Ons bied wedersydse ondersteuning waar moontlik," het Doruyter ges¨º. ¡°Ons radiograwe, radioaptekers en kerngeneeshere dra wederkerig by tot mekaar se bedrywighede wanneer kapasiteit dit toelaat. Dit voeg veerkragtigheid by beide eenhede."

Die fasiliteite deel ook sleuteltoerusting, wat onbetaalbaar duur sou wees om te dupliseer. Boonop maak hul fisiese nabyheid beter bestuur van radioaktiewe verbruikers goedere moontlik, wat mettertyd verval. ¡°Radioaktiewe dosisse het ? kort halfleeftyd, dus kan afval aansienlik wees," het Doruyter opgemerk. ¡°Om twee fasiliteite langs mekaar te h¨º, stel ons in staat om hierdie afval te verminder en doeltreffendheid te verbeter."

Van die begin af is ? Gesamentlike Koppelvlakbestuurskomitee ¨C bestaande uit verteenwoordigers van beide die universiteit en die hospitaal ¨C gestig om toesig te hou oor en die samewerking te bestuur. Volgens Doruyter het die vennootskap sterk steun van die Wes-Kaapse Departement van Gesondheid ontvang. ¡°Hulle het die waarde daarvan gesien om ons naby te h¨º. Byvoorbeeld, toe die Tygerberg-skandeerder buite werking was, het ons ingegryp om verskeie pasi?nte in die openbare sektor te skandeer. Dit het beduidende finansi?le verliese in vermorste radiofarmaseutika vermy en verseker dat pasi?nte nie kritieke terapie? misloop nie."

Die voordele was wedersyds. ¡°'n Paar jaar gelede, toe Tygerberg-hospitaal 'n geruime tyd sonder 'n radioapteker was, het ons universiteitsradioapteker radiogemerkte dosisse vir die provinsie verskaf. Dit het kontinu?teit van sorg verseker vir openbare pasi?nte wat andersins nie hul skanderings sou ontvang het nie," het hy ges¨º.

Benewens sy kliniese en navorsingsfunksies, speel die NII 'n belangrike rol in die opleiding van die volgende generasie spesialiste. Die eenheid bied praktiese opleidingsgeleenthede vir nagraadse studente in radiofarmasie, sowel as kerngeneeskunde. ¡°As gevolg van die gesofistikeerde toerusting en die samewerkende omgewing, word studente blootgestel aan werklike uitdagings en skanderings wat met gevorderde beeldingstegnieke verkry word wat hulle voorberei vir leierskapsrolle in beide akademiese en kliniese omgewings," het Doruyter opgemerk.

Doruyter het beklemtoon dat die samewerking die langdurige, vertroude verhouding tussen die US en sy provinsiale vennote weerspie?l. ¡°Hierdie vennootskap is oor baie jare gebou, en ons is daartoe verbind om dit te bewaar en uit te brei ¨C insluitend die verbreding van toegang tot meer radiofarmaseutika in die toekoms."

Page Image:

?

Lusaka, Zambi? ¨C 21¨C23 Mei 2025 ¨C Die Southern African Regional Universities Association (SARUA) het met groot sukses sy heel eerste streeksho?r onderwyskonferensie aangebied. Die drie-dag geleentheid, wat in Lusaka gehou is, het akademici, regeringsverteenwoordigers en ontwikkelingspraktisyns van regoor die Suider-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenskap (SAOG) bymekaar gebring om gesamentlike oplossings vir die streek se onderwysuitdagings te vind.

Met die tema ¡°Innovating Higher Education for Sustainable Development Across the SADC: Innovation for Impact,¡± het die konferensie gefokus op die noodsaaklikheid dat universiteite moet aanpas by ekonomiese, tegnologiese en sosiale veranderinge, en ¡®n aktiewe rol moet speel in innovasie en die bereiking van volhoubare ontwikkelingsdoelwitte (SDG¡¯s).

Tydens die konferensie is verskeie prioriteitsareas ge?dentifiseer, insluitend die behoefte om navorsingskapasiteit op die vasteland te versterk, die rol van digitale transformasie om toegang en inklusiwiteit in ho?r onderwys te verbeter, en die integrasie van die SDG¡¯s in universiteitstelsels. Die belang van transformerende leierskap en robuuste kwaliteitsversekeringsraamwerke is ook beklemtoon.

Internasionalisering en streekssamewerking het sterk na vore gekom tydens die besprekings. Afgevaardigdes het klem gel¨º op die waarde van sowel Suid-Suid- as Noord-Suid-vennootskappe, met besondere aandag aan intra-Afrika samewerking. In ¡®n tyd van w¨ºreldwye finansi?le onsekerheid en toenemende beperkings op akademiese mobiliteit, is strategiese vennootskappe beskou as ¡®n noodsaaklike pad vorentoe om Afrika se navorsingskapasiteit te versterk.

Stellenbosch Universiteit is by die konferensie verteenwoordig deur Dr Brent Abrahams van die Sentrum vir Kapasiteitsontwikkeling in Afrika (CCDA) en Dr Nico Elema, Direkteur van die Sentrum vir Samewerking in Afrika (CCA). Dr Abrahams het ¡®n aanbieding gelewer getiteld ¡°Transformative Partnerships for Enhancing Doctoral Education and Research Capacity in Africa: Lessons from the Emerging Scholars Initiative,¡± terwyl Dr Elema gefokus het op ¡°Collaboration and Partnerships Towards Impact in SADC Higher Education.¡± Albei het die belangrikheid van streekssamewerking beklemtoon en verwys na inisiatiewe soos gesamentlike opleidingskole en tematiese navorsingsnetwerke as sleutelstrategie? vir kapasiteitsontwikkeling.

Die konferensie volg kort n¨¢ die ondertekening van ¡®n Memorandum van Ooreenkoms (MvO) tussen SARUA en die Universiteit Stellenbosch. Hierdie ooreenkoms beoog om SARUA se operasionele kapasiteit te versterk en samewerking in ho?r onderwys in die SAOG-streek te verdiep. As deel van die ooreenkoms is SARUA se nuwe operasionele kantoor by die Universiteit Stellenbosch gevestig, wat administratiewe en institusionele ondersteuning aan die vereniging bied.

Deur samewerking, innovasie en ¡®n verbintenis tot volhoubare ontwikkeling, het SARUA se eerste konferensie ¡®n stewige grondslag gel¨º vir ¡®n meer ge?ntegreerde en impakvolle ho?r onderwyslandskap in die streek.

Page Image:

Navorsers van die Universiteit Stellenbosch (US) speel ? leidende rol in ? globale proefneming wat die gebruik van kunsmatige intelligensie (KI) ondersoek om die diagnose van tuberkulose (TB) te verbeter. Die projek het ten doel om ? algoritme te ontwikkel en te toets wat gesondheidspraktisyns by prim¨ºresorgfasiliteite in staat sal stel om vermoedelike TB-gevalle deur middel van ? draagbare ultraklanktoestel en ? slimfoon te bespeur.

"TB is steeds die w¨ºreld se dodelikste aansteeklike siekte, maar die diagnose daarvan skiet ver tekort," verduidelik prof Grant Theron, professor in kliniese mikobakteriologie en epidemiologie aan die US en ko?rdineerder van die proef. "? Groot uitdaging is dat ons dikwels die verkeerde mense op die verkeerde tyd toets. Baie pasi?nte ondergaan onnodige toetse, terwyl ander wat dit dringend nodig het, nooit behoorlike siftingtingstoetse ondergaan nie. Daar is ? dringende behoefte aan toeganklike, bekostigbare en uitbreibare diagnostiese instrumente vir TB-sifting."

Die projek, genaamd 'Rekenaargesteunde diagnose met longultraklank vir gemeenskapsgebaseerde pulmon¨ºre tuberkulose-sifting in Benin, Mali en Suid-Afrika' (CAD LUS4TB), behels ? konsortium van tien gesondheids- en navorsingsinstellings regoor Afrika en Europa. Die Europese Unie se Global Health EDCTP3 Joint Undertakings het finansiering van €10 miljoen (meer as R200 miljoen) vir die projek verskaf.

Die studie sal 3 000 volwasse pasi?nte betrek om ultraklank-geleide TB-herkenning met behulp van KI in TB-sifting en -bestuur te ondersoek. Die doel is om toegang tot TB-sifting te verbeter wat TB by simptomatiese volwasse pasi?nte op prim¨ºregesondheidsorgvlak kan uitsluit.

"Versorgingspunt-longultraklank maak gebruik van draagbare beeldingstoestelle wat afwykings in die liggaam kan opspoor, insluitend di¨¦ wat kenmerkend van TB is," verduidelik Theron. "Hierdie tegnologie was voorheen beperk omdat gespesialiseerde kundigheid nodig was om beelde te interpreteer. KI bied egter nou ongekende geleenthede om beeldklassifikasie te outomatiseer, wat gesondheidspraktisyns met die minimum opleiding in staat stel om vinnig en maklik te bepaal watter pasi?nte verdere toetse nodig het. CAD LUS4TB is dus ? broodnodige, monstervrye diagnostiese toets wat in die stryd teen TB gebruik kan word."

Die US sal ook die masjienleeralgoritmes in samewerking met Europese vennote en met die betrokkenheid van prof Thomas Niesler se Digitale Seinverwerkingsgroep in die US se Fakulteit Ingenieurswese ontwikkel en valideer. Die nuwe algoritme sal deur navorsers ontwikkel word om versoenbaar te wees met draagbare ultraklanktoestelle wat aan slimfone gekoppel kan word. Die tegnologie sal outomaties ultraklankbeelde vir TB-aanwysers assesseer en sal in ? gebruikersvriendelike mobiele toepassing vir wydverspreide ontplooiing verpak word.

Die projek begin op 1 September 2025 onder die mede-leierskap van dr Veronique Suttels van die Laboratorium vir Intelligente Globale Gesondheid en Humanit¨ºre Tegnologie? aan die Switserse Federale Tegnologie-instituut van Lausanne, asook prof Ablo Prudence Wachinou van die Nasionale Onderrigsentrum vir Pneumologie en Tuberkulose in Benin.

Die CAD LUS4TB-konsortium fokus op die generering van populasiespesifieke bewyse en doen voorspraak vir die integrasie van rekenaargesteunde diagnose (CAD) met behulp van KI om die implementering van long-ultraklank in gesondheidsorgbeleide te ondersteun.

Onderskrif: 'n Dokter by die nasionale opleidingshospitaal vir pneumologie en tuberkulose in Cotonou, Benin, voer 'n tablet-gekoppelde ultraklank uit op 'n simptomatiese pasi?nt. CAD LUS4TB ondersoek KI-ondersteunde beeldanalise om vroe? opsporing van tuberkulose moontlik te maak.

Page Image:

?JEUGMAAND

Gedurende hierdie Jeugmaand vier ons studente wat positiewe verandering op die kampus, in hul gemeenskappe en verder bevorder. Deur hul leierskap, deernis en toewyding help hulle om ? beter toekoms vir Suid-Afrika te bou. Hierdie profiele laat die kollig val op die impak en energie van ? nuwe generasie studente aan die Universiteit Stellenbosch (US) wat verandering bewerkstellig.

Aidan Fletcher se storie is een van stille krag en skril kontraste. Hy is ? teologiestudent met ? sagte stem wat sy dae tans wy aan pastorale sorg, gemeenskapsopheffing en die skep van ruimtes van genesing. Maar agter die kalm uiterlike skuil ? onstuimige verlede ¨C hy het in Bishop Lavis op die Kaapse Vlakte grootgeword as die seun van ? bendelid, omring deur armoede, geweld en verlies.

Gerig deur sy ma se standvastige veerkragtigheid en die toevlug wat hy in geloof gevind het, het hy bo uitdagende omstandighede uitgestyg en werk hy tans as 23-jarige aan ? meestersgraad in praktiese teologie (MTh Kliniese Pastoraat) aan die US. ¡°My ma het altyd ges¨º dit maak nie saak wat om jou aangaan nie, die kerk sal altyd daar wees vir jou. Daardie gevoel van veiligheid en gemeenskap het my ge?nspireer om teologie te studeer," vertel Fletcher.

Nadat hy in 2019 gematrikuleer het, was sy toekoms onseker en het hy tydens ? oorbruggingsjaar by Checkers Hyper in N1 City gewerk om sy gesin te help onderhou. Sy ma, Glenda, is ? fabriekswerker wat kilometers ver werk toe gestap het. Haar volharding het die grondslag gel¨º vir sy ywer om onderrig as ? instrument vir transformasie na te streef.

¡°Ek het geweet universiteit gaan moeilik wees, maar ook dat dit my die geleentheid sou bied om iets van myself te maak," s¨º hy. ¡°Ek wou wegbreek van ? lewe waar jy altyd oor jou skouer moet kyk."

Terugploeg in Bishop Lavis

Vandag werk Fletcher op die kruispunt tussen teologie en maatskaplike opheffing. As ? sleutel-lid van die SLEAK-program (Vaardighede, Leer en Opvoedkundige Aktiwiteite vir Kinders), keer hy elke week na Bishop Lavis terug om lewensvaardigheidsessies aan te bied vir kinders wat aan ho? risiko's blootgestel is. Die program, wat gesamentlik deur die Departement Teologie, die Afdeling Arbeidsterapie en Maties Sport aangebied word, rus leerlinge met veerkragtigheid, kommunikasie en basiese werkgereedheidsvaardighede toe.

¡°Ek hoor stories wat so baie soos myne klink," s¨º Fletcher. ¡°Omdat ek die gemeenskap verstaan, weet ek waardeur hierdie kinders gaan. Ek weet hoekom sommige van hulle skande of woede met hulle saamdra, of hoekom hulle bang is om oor sekere goed te praat."

Fletcher dra meer as bloot kennis tot elke sessie van twee ure by. Hy bied ook geleefde ervarings en emosionele insig. ¡°Ek sit alles in daardie sessies. Dit raak my my baie diep."

Benewens sy rol in Bishop Lavis, word Fletcher se impak oor die hele kampus gevoel. Hy het as ? fasiliteerder in die Leierskap vir Maatskaplike Geregtigheidsprogram gedien, ? gesamentlike inisiatief tussen SU Internasionaal en die Frederik van Zyl Slabbert-instituut. Daar het hy sy persoonlike storie met besoekende Amerikaanse studente gedeel en oor demokrasie, identiteit en ongelykheid in Suid-Afrika besin. Hy is nou ? mentor in die Bystaander-effek in Demokrasie-program, waar hy studente help om hul stem en bestaansrede te vind.

Fletcher dien ook in die Zero Hunger-subkomitee van Unasa (die Verenigde Nasies se Vereniging van Suid-Afrika) en mentor gereeld studente in die US se manskoshuise. ¡°Ek verkies informele ontmoetings of een-tot-een gesprekke. Dis waar mense gemaklik voel om oop te maak. Jy kan oor diep dinge praat of net sokker speel en saam ontspan en ? gevoel van gemeenskap skep."

Sy doelwit is om ? teen-narratief te bied vir die toksiese manlikheid en stilte wat jong mans se lewens so dikwels rig. ¡°Ek voel sterk daaroor dat jong mans positiewe rolmodelle nodig het. Hulle moet blootgestel word aan die idee dat ? beter lewe moontlik en binne hul bereik is. Ek kom uit ? generasie waar baie van ons pa's afwesig was. Ek moes leer om my pa te vergewe dat hy nie daar was vir my nie, want ek weet hy het nie ? positiewe rolmodel gehad nie. Ek wil ruimtes skep waar jong mans hulself kan uitdruk sonder om skaam of bang te wees."

Gemeenskap en vreugde

Een van die belangrikste mense in Fletcher se lewe was sy voormalige wiskunde-onderwyser, Ashley Young, wat self aan die US gestudeer het. Dit was Young wat Fletcher die eerste keer aan die idee van ho?r onderwys bekendgestel het deur hom na die US se Opedag te neem toe hy nog in gr. 11 was. ¡°Dit was die oomblik wat my w¨ºreld verander het," onthou Fletcher. ¡°Iets het in my brein gekliek. Ek het geweet ek wou hier studeer."

Young het hom n¨¢ skool steeds ondersteun deur hom te help om koshuisverblyf te bekom, vervoer te verskaf as dit nodig was en ? standvastige mentor te wees. In die afwesigheid van ? vaderfiguur het Young se ondersteuning Fletcher gehelp om ? kritieke oorgang in sy lewe deur te sien.

Op die vraag wat sy dryfkrag is, gee Fletcher krediet aan die leiers en eweknie? wat hom omring. ¡°Ek word gemotiveer deur die welwillendheid en energie van die mense saam met wie ek in my verskillende rolle werk. As hulle bereid is om te probeer, moet ek ook bereid wees om te probeer om ? verskil te maak. Ek begin besef my jare by die US nader hul einde. Ek wil die meeste van elke dag maak en al die wonderlike hulpbronne gebruik wat ons op kampus het."

Fletcher woon tans in Huis Russel Botman, ? koshuis wat volgens hom deur energie en doelgerigtheid gekenmerk word. ¡°Almal is daar buite besig om wonderlike dinge te doen. Hulle sit nie net in hul kamers nie. Dit inspireer my ook."

Hy s¨º hoewel hy sy akademiese en leierskapsverantwoordelikhede ernstig opneem, geniet hy dit die meeste om bloot op die kampus te wees ¨C tyd saam met vriende deur te bring, te lag en die alledaagse vreugde van die studentelewe te geniet. ¡°Dis die beste deel van Matie-wees!" s¨º hy met ? glimlag.

Raad aan ander

Sy boodskap aan studente wat ? verskil wil maak, is om eerstens selfvertroue op te bou. ¡°Doen die beste met wat jy het. Jy moet in jouself glo. Jy moet ook vertroue in ? ho?r mag h¨º. Jy moet oortuig wees dat wat jy doen ? positiewe uitwerking sal h¨º. Jy sien dalk nie altyd die resultate nie. Maar jy plant saadjies. En soms is dit genoeg."

Hy moedig studente ook aan om proaktief te wees. ¡°Reik uit na organisasies op die kampus en toon jou bereidwilligheid om betrokke te wees en te lei. Dr Heidi October van die Frederik van Zyl Slabbert-instituut herinner ons dikwels daaraan dat leierskap nie ? werk is nie ¨C dit is ? roeping wat beteken dat jy heeltyds en in elke aspek van jou lewe daartoe verbind is. Jy kies nie die hasepad wanneer dit moeilik raak nie. Jy moet die selfvertroue om na vore te tree en by te dra aktief opbou."

FOTO: Stefan Els
GRAFIKA: Geola Bergman

Page Image:

?

In die benarde toestand van w¨ºreldwye omgewingsverandering kry die studie van ekotone al hoe meer vastrapplek in die wetenskaplike gemeenskap.

Ekotone is ruimtelik komplekse oorgangsones wat tussen verskillende plantgemeenskappe voorkom. Hier is plantspesies op hul ekofisiologiese perke as gevolg van veranderinge in geskikte omgewingstoestande soos klimaat en grond. As gevolg van hierdie verhoogde sensitiwiteit erken navorsers toenemend die rol wat ekotone in biodiversiteitsbewaring kan speel, en moontlik as aanwysers van globale omgewingsverandering kan dien.

Histories het die bestudering van ekotone wetenskaplike uitdagings gebied as gevolg van hul inherente dinamiese ruimtelike struktuur, data- en metodologiese beperkings. Veral vooruitgang in ruimtelike gereedskap en tegnieke, insluitend GIS en afstandswaarneming en ruimtelike statistiek, het navorsers die geleentheid gebied om ekotone oor landskappe w¨ºreldwyd op te spoor en te kwantifiseer. Hierdie tegnieke verwaarloos egter tipies die kwantifisering van ander bepalende eienskappe, soos die ruimtelike struktuur van ekotone, wat veral hul aangrensende plantgemeenskappe vorm.

Aangesien ekotone selde line¨ºr van struktuur is, het ons nuut vrygestelde studie onder leiding van Dr. Thina Ncube (Oor die Fraktale Dimensie van Ekotone Onder Afrikaanse Vaatplante) ¨C 'n samewerking tussen die Universiteit van Stellenbosch in Suid-Afrika, die Universiteit van Lincoln in Nieu-Seeland en die Skool vir Geografie aan die Universiteit van Leeds ¨C twee sleuteltegnieke gekombineer, die eerste is die toepassing van 'n fraktale dimensie en tweedens, statistiese ontledings.

Daar is verskeie redes vir hierdie benadering. Ons wou uitvind of 'n fraktale dimensie ('n maatstaf van strukturele kompleksiteit in onre?lmatig gevormde kenmerke) nuttig kan wees om die vorm van ekotone te karakteriseer. Deur ons statistiese ontledings wou ons die verwantskappe tussen die resulterende fraktale dimensies van die ekotone en 'n reeks omgewingsfaktore ondersoek. Ons bevindinge het die algehele nut van hierdie benadering aan die lig gebring en dui op die gebruik daarvan in inisiatiewe wat daarop gemik is om verskuiwings in plantbiodiversiteit in Afrika en verder op te spoor.

n Verwante weergawe van hierdie artikel is beskikbaar op (Verkenning van fraktale patrone in Afrikaanse ekotone), waar ons die onderwerp vanuit 'n bre?r perspektief ondersoek.

Page Image:

?Ter viering van Jeugmaand plaas die Jong Alumni-program (YAP) aan die Universiteit Stellenbosch (US) die kollig op ons ongelooflike jong alumni. Ontmoet van ons merkwaardige Maties onder 35 jaar, wat hul US-verworwe kennis en vaardighede gebruik om grense te verskuif en werklik ¡¯n impak in verskeie velde te maak.

Ontmoet Rochelle Hellens ¨C die sagtevaardighede-superheld wat die tradisionele sakew¨ºreld op sy kop draai en bewys dat empatie en ware verbinding die kragte is wat sake vorentoe dryf.

N¨¢ 'n uitdagende loopbaan in die korporatiewe w¨ºreld waar sy aflegging in die gesig gestaar het, het Rochelle in Februarie 2024 Soft Serve Consulting gestig ¨C 'n vars, mense-gefokusde maatskappy. Hierdie benadering help haar kli?nte om hul kernbedrywighede ¨C olie, gas, wind-energie en suikerriet ¨C te optimaliseer, terwyl sy die kreatiewe kant hanteer om hulle te help floreer. Sy doen dit alles met haar man aan haar sy ¨C haar klankbord en dinkskrummaat, s¨º sy.

Haar reis het by die Universiteit Stellenbosch begin, waar sy aanvanklik Sportwetenskap studeer het, maar later oorgeskakel het na 'n BA, wat sy in 2011 voltooi het. Daardie universiteitsjare het haar liefde vir leer en haar passie om mense te verstaan, vasgel¨º ¨C vaardighede wat sy vandag steeds in haar besigheid toepas.

Rochelle, afkomstig van Pietermaritzburg, grap dat sy ¡°van daardie plek is waar jy vir 'n Coke stop op pad strand toe". Maar die kleindorpslewe het haar groot hart en 'n diep gemeenskapsgevoel help skep, meen sy. N¨¢ jare weg het sy teruggekeer na KwaZulu-Natal, hunkerend na daardie warmte en verbondenheid waarmee sy grootgeword het. ¡°Sedert ek terug is, voel my lewe asof dit terselfdertyd gevestig en in volle vaart is," s¨º sy. Daardie balans tussen kalmte en momentum weerspie?l presies hoe sy haar besigheid bestuur ¨C gegrond, maar altyd op pad vorentoe.

Soft Serve Consulting is vir Rochelle nie net 'n werk nie ¨C dis 'n roeping. ¡°Ek wil h¨º mense moet voel hulle word regtig gehoor, kan diep asemhaal en weet hulle is in goeie hande," s¨º sy. Haar geheime wapen? 'n Agtergrond in geesteswelstand en joga-terapie. Hierdie kennis help haar om tussen die lyne te lees. ¡°Gedagtes skep momentum en gedrag wat ons aksies bepaal," verduidelik sy. Dit beteken sy bestuur nie net hulpbronne nie, maar verbind kli?nte en hul kreatiewe spanne op betekenisvolle maniere wat sin maak en resultate lewer.

Haar pad was nie sonder struikelblokke nie. Veertien jaar in die korporatiewe w¨ºreld het ge?indig met 'n aflegging tydens 'n w¨ºreldwye markineenstorting. Maar in plaas van moed opgee het sy haarself herskep. ¡°Dit het baie deursettingsvermo?, vertroue en nederigheid geverg om hier te kom," erken sy. Hierdie ervaring dryf haar passie om stigters te help groei deur hulle toe te laat om op hul kernsterktes te fokus terwyl sy die weg daarvoor vir hulle baan. Sy glo as spanne beter kommunikeer en minder stres ervaar, styg produktiwiteit en innovasie. ¡°Deur ondernemings te help om hul hulpbronne doeltreffend te bestuur, dra ons by tot 'n gesonder Suid-Afrikaanse ekonomie," s¨º Rochelle.

Sy sien haar generasie as gevorm deur uiterstes, maar vasbeslote om 'n toekoms vol hoop te bou. ¡°Die toekoms behoort aan di¨¦ wat met 'n positiewe ingesteldheid vorentoe beweeg." Haar droom? Om 'n kringloop te skep waar sukses meer sukses kweek, met entrepreneurs wat mekaar ondersteun.

Vir enigiemand wat wil begin, is Rochelle se raad: ¡°Jy is nie aan die brand nie. Moenie wag vir perfekte omstandighede nie. Begin, ontwikkel, vra hulp, en hou jou kop omhoog."

Page Image:

?"Wanneer spinnerakke verenig, kan hulle 'n leeu vasbind."

Met hierdie kragtige woorde van 'n Ethiopiese spreekwoord het Prof Thuli Madonsela weer eens betekenis en eenheid in die oomblik geweef ¨C hierdie keer tydens die 4de Jaarlikse #Action4Inclusion Sosiale Geregtigheidsstaptog op Jeugdag, 16 Junie 2025. Soos altyd het haar woordkeuse ons daaraan herinner dat wanneer ons saamstaan, ons selfs die belangrikste uitdagings in die ware gees van Ubuntu kan oorkom.

Vanjaar het sowat tagtig mense van die Universiteit Stellenbosch (US), die verskeie gemeenskappe in die dorp, studente, personeel deelnemers van so ver as Johannesburg die Sosiale Geregtelike Staptog meegemaak. Die stap verbind the herdenking van 16 June aan #Action4Inclusion, 'n geldinsamelingsveldtog om 'n einde te bring aan studenteskuld wat studente verhoed om te gradueer. Hierdie is 'n inisiatief van Visit Stellenbosch en die US se Sentrum vir Maatskaplike Geregtigheid. Die 13 km lange staptog (wat effens verkort is vanaf die oorspronklike 16km weens 'n brug in Pniel wat in 'n storm beskadig is) is vanaf Die Stal op Coetzenburg na Kylemore, verby die Ou Hoofgebou, die L¨¹ckhoff Skool en via Idasvallei op die historiese Ou Helshoogtepas.

Die doelwit is om entoesiastiese, diverse deelnemers met mekaar te verbind om studente en gegradueerdes wat weens uitstaande skuld? nie vir die volgende akademiese jaar kan registreer nie of nie toegang tot hul akademiese rekords na graduering het nie, te ondersteun.

Die staptog is ook gelei deur prof Deresh Ramjugernath, die US se nuwe Rektor en Visekanselier, ons Raadsvoorsitter dr. Nicky Newton-King, Stellenbosch se Uitvoerende Burgemeester, Jeremy Fasser, en die voorsitter van die Studenteraad (SR), Roceshia Februarie, wat almal verwelkom het en hulle daaraan herinner het dat geen student agtergelaat moet word weens skuld nie.

"Dit is 'n absolute voorreg en plesier om vanoggend by julle aan te sluit op hierdie staptog ¨C 'n staptog wat 'n reis simboliseer, nie net vir ons land nie, maar ook vir ons by die Universiteit Stellenbosch," het prof Ramjugernath ges¨º in sy besinning oor die nalatenskap van die 1976 Soweto-opstand en die voortgesette rol van jeugaktivisme in die vorming van 'n regverdige Suid-Afrikaanse samelewing.

"Vandag stap ons saam met ons studente, personeel, alumni en gemeenskapslede in betekenisvolle aksie vir insluiting," het hy ges¨º. "Die gees van 16 Junie herinner ons daaraan dat jeugaktivisme vandag nog net so noodsaaklik is as wat dit 49 jaar gelede was. Sommige noem dit dalk weerstand ¨C maar dit gaan eintlik oor aktivisme."

"Ons studente daag ons uit om beter te doen, om instellings te bou wat die waardes van geregtigheid, insluiting, maar belangriker, van gedeelde menslikheid weerspie?l. En ek dink dis wat van kritieke belang is. Ons staptog vandag is simbolies en geweldig betekenisvol. Dit weerspie?l ons kollektiewe verbintenis om studente te ondersteun op hul akademiese reise in ho?r onderwys. Deur aan hierdie inisiatief deel te neem, help ons om sommige van daardie finansi?le struikelblokke wat hulle mag te?kom en wat die reise wat hulle onderneem, mag ontwrig, te verwyder."

"Terwyl hierdie staptog simbolies is, laat ons ook stap met 'n herinnering aan diegene wat voor ons gekom het. Laat ons vorentoe stap. Laat ons saam stap na 'n toekoms waar geen student uitgesluit word nie, geen stem stilgemaak word nie, en hopelik geen droom nie bewaarheid sal word nie," het prof Ramjugernath ges¨º tydens een van die simboliese rusplekke voor die US se Ou Hoofgebou.

Hier, waar die indrukwekkende installasie van die US se Grondwet hoog staan, het Thembatlethu Seyisi, 'n navorser by die Sentrum vir Maatskaplike Geregtigheid en een van die kampvegters van hierdie stap, die aanhef tot ons Grondwet gelees, gevolg deur die sing van die volkslied ¨C iets wat al 'n tradisie tydens hierdie staptog geword het.

By die L¨¹ckhoff-skool kon deelnemers elkeen 'n klip waaraan 'n spekboom-steggie vasgebind was kies, wat hulle vir die res van die stap gedra het. Hierdie klip was simbolies van die las wat mense moes dra toe hulle in 1969 gedwing is om hul skool te ontruim weens die Groepsgebiedewet van 1950. Hulle is genoop om na nuwe L¨¹ckhoff-skool in Idasvallei te verskuif, sommige van hulle het selfs hul skoolbankies saam gedra.

Burgemeester Fasser het voor die historiese skoolgebou, wat nou die US se Sentrum vir Sosiale Impak is, nagedink oor die pyn en veerkragtigheid wat in die dorp se verlede gewortel is. Eens 'n sentrum van leer en gemeenskap, het die skool se sluiting, weens die Groepsgebiedewet, 'n diep wond in die kollektiewe geheue van Stellenbosch se voorheen benadeelde gemeenskappe gelaat. "Dit was nie net die einde van 'n akademiese hoofstuk nie, maar 'n wond in die siel van ons dorp," het hy ges¨º. Tog was die boodskap uiteindelik een van hoop en toewyding: "Vanoggend bevestig ons dat die ongeregtighede van die verlede nie ons toekoms sal definieer nie. Stellenbosch is daartoe verbind om 'n ander pad te loop ¨C een wat gegrond is op billikheid, insluiting en regstelling."

Van hier af het die groep met die Ou Helshoogte-pad na die Idasvallei-natuurpark gestap, waar lede van die gemeenskap die deelnemers met ligte verversings, warm tee en 'n verwelkoming deur gemeenskapsleier Eon Hendrikse getrakteer het.  n Groep jongmense het ook deelgeneem aan die maak van kraletjies-armbande vir al die deelnemers met 'n spesiale boodskap vir Jeugdag daaraan vasgeheg.

Naby die bopunt van die Ou Helshoogtepas, het personeel van Visit Stellenbosch die skielike re?n verduur om die deelnemers met roosterkoek en vrugtesap in te wag en hulle sterkte toe te wens op die laaste deel van die staptog deur die Zorgvliet-wynlandgoed. Hier, by wat bekend staan as die "slaweboom", het die deelnemers geleer dat dit 'n plek was waar slawe gestraf of uitgestal is gedurende die tyd van Nederlandse en Britse koloniale bewind aan die Kaap. Die boom is 'n lewende getuie van die Kaap se verlede van slawerny, 'n stille monument vir die lewens en lyding van die slawemense, en 'n simboliese raakpunt vir waarheidsvertelling, genesing en besinning in die na-apartheid Suid-Afrika.?

Die staptog het by die Bethlehem-plaas in Kyle??more ten einde geloop, waar prof Madonsela en dr Newton-King die deelnemers bedank het en aan elkeen 'n medalje oorhandig het vir die voltooiing van hierdie herdenkingsstaptog.

Prof Madonsela het uit persoonlike ervaring onthou hoe sy by die universiteit aangekom het met slegs 'n tas, en staatgemaak het op die vriendelikheid van vreemdelinge en die ondersteuning van medestudente. ¡°Dit is pynlik vir my as iemand wat nooit vir my opleiding vanaf Graad 11 af hoef te betaal het nie om te sien hoe jong mense nie toegang het tot onderwys nie weens hul ekonomiese agterstand. Ek voel ons het jongmense in die steek gelaat. Ten spyte daarvan dat hulle hard gewerk het en goeie punte behaal het, word baie studente steeds uitgesluit van die universiteit bloot omdat hulle dit nie kan bekostig nie. Hulle kom hierheen, net soos wat ek ook gedoen het, sonder dat hulle weet waar hulle gaan slaap, wat hulle gaan eet ¨C net met hoop dat 'n volwassene ¨ºrens hulle probleem gaan oplos."

Onder diegene wat prof Madonsela bedank het, was Daniella Takis, die jong skrywer van Lolla the Spy Dog, wat 'n gedeelte van haar boekverkope afgestaan het om #Action4Inclusion te ondersteun.

As jy 'n skenking wil maak, klik asseblief op hierdie skakel?.

Foto krediet: Simba Pondani

?

Page Image:

?Suid-Afrikaners het op Maandag 16 Junie Jeugdag gevier. In meningsartikels vir die media het studente en personeel aan die Universiteit Stellenbosch geskryf oor jongmense as kampvegters vir maatskaplike geregtigheid, die impak van werkloosheid op die geestesgesondheid van die jeug, en studente se sieninge van misinformasie. Klik op die skakels hier onder om die vertaalde weergawes van die artikels te lees.

• Liam Gillesen (Hoekom jongmense in SA by maatskaplike geregtigheid betrokke moet raak ¡ª Weekend Argus)

• Senzakahle Mazibuko (Die toekoms is nou: 'n Wekroep aan SA se jeug vir maatskaplike geregtigheid ¡ª Mail & Guardian)

• Hakeemah Matinka (Waarom SA se jeug kampvegters vir maatskaplike geregtigheid moet wees ¡ª Daily News)

• Abigail Larsen (Waarom die jeug sosiale geregtigheid moet bevorder ¡ª Cape Times)?
  

• Dr Stefani du Toit (Werkloosheid het 'n verwoestende impak op jeug se geestesgesondheid ¡ª  Daily Maverick)

• Prof Herman Wasserman & Dr Dani Madrid-Morales (Studente se sieninge oor misinformasie: Sinisme of skeptisisme? ¡ª 肆客足球 World News)

? 

Page Image: